بررسي وابستگي عوامل اقليمي و خيزش گردوغبار ازكانون‌هاي داخلي خوزستان

Study the Dependence Between Climatic Factors and Dust Rise from Inrenal Hotspots in Khouzestan

در استان خوزستان هفت كانون گردوغبار با مساحت 343152 هكتار شناسايي شده است كه 67 درصد از اين سطح در حوضه جراحي واقع شده است كه با وزش بادهاي جنوبي و شرقي در پاييز و زمستان باعث تشكيل توده‌هاي گردوغبار مي­گردد كه به‌ويژه شهر اهواز را تحت تأثير قرار مي­دهد. اين پژوهش به‌منظور سنجش ميزان وابستگي بروز توفان‌هاي گردوغبار با منشاء كانون‌هاي حوضه جراحي و عوامل اقليمي اين حوضه انجام شده است. در اين مطالعه با استفاده از آمار عوامل اقليمي و هم‌چنين فراواني وقوع گردوغبار با منشاء كانون‌هاي داخلي، محاسبه شاخص SPI در سه بخش شمالي، مركزي و ساحلي حوضه (شهرستان‌هاي رامهرمز، اميديه و بندر ماهشهر) مورد بررسي قرار گرفت. روند خطي در داده­هاي اقليمي با استفاده از آزمون من – كندال بررسي شد. سپس با استفاده از هم‌بستگي پيرسون ميزان وابستگي توفان گردوغبار به عوامل اقليمي مشخص شد. در نهايت با استفاده از تحليل مسير ميزان وزن بتا و يا مشاركت هر عامل در تبيين واريانس متغير وابسته آزمون گرديد. نتايج نشان داد كه در بروز پديده گردوغبار با منشاء كانون‌هاي داخلي روند خطي مثبت با شيب دو روز در 10 سال مشاهده مي‌شود و هم‌بستگي پيرسون معني‌دار بودن وابستگي بروز گردوغبار به عوامل اقليمي را در سطح 1 درصد تأييد كرد. نتايج تحليل مسير نشان مي‌دهد كه دو عامل دماي متوسط و دماي ميانگين بيشينه ماهانه به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم با تأثير بر حداكثر سرعت باد بيش از 50 درصد از واريانس بروز توفان‌هاي گردوغبار را تبيين مي­كنند. نتيجه ماتريس هم‌بستگي جزئي با استفاده از كنترل تأثير دما نشان مي‌دهد كه هيچ كدام از عوامل اقليمي در بروز توفان گردوغبار به جز سرعت حداكثر باد معنادار نبوده است. بنابراين دماي متوسط ماهانه و دماهاي حداكثر نه تنها به‌طور مستقيم بلكه به‌صورت غيرمستقيم باعث تغيير در ساير فاكتورهاي اقليمي مي‌گردند. اما به‌طور كلي عوامل اقليمي مورد بررسي حداكثر 15 درصد از واريانس فراواني بروز توفان گردوغبار را تبيين مي كنند.

This research has done to study the relationship between dust storms frequency and climatic factors included monthly rainfall data, monthly average temperature, monthly maximum temperature, maximum wind speed, frequency of dust occurrence from internal Sources and SPI in northern, Central and coastal part of Jarrahi watershed (cities of Ramhormoz, Omidieh and Mahshahr port) in Khouzestan province were investigated. First of all linear trend in time series using Mann-Kendall test was assessed. Then, using Pearson correlation, the dependence of the dust storm and climatic factors was studied and with path analysis beta weight or participation of each factor in explaining the variance of dependent factor. The results showed that, except in the occurrence of dust phenomena, linear trend is not observed with a gradient (Sen's Slope) of 2 days in 10 years and Pearson correlation confirmed the significance of the dependence of the occurrence of dust on climatic factors at 1% level. The results of the path analysis indicate that two factors of mean temperature and monthly maximum temperature, directly and indirectly, affect the maximum wind speed by more than 50% of explaining the variance of dust storms. The result of a partial correlation matrix showed with temperature effects control none of the climatic factors in storm dust except maximum wind velocity is significant. Thus, the average monthly temperature and maximum temperatures not only directly but indirectly cause changes in other climate factors. Totally climatic factors explain 15% of the variance in the frequency of storm dust.