تحليل سرزندگي در فضاهاي مجموعه هاي مسكوني (مفهوم، مولفه ها و شاخص هاي تاثيرگذار)

Vitality analysis in residential complex spaces (Impact Concept, Components, and Indices)

بيان مسأله: سرزندگي محيط هاي شهري موضوعي است كه در برنامه ريزي ها، مطالعات و طراحي هاي معماري ايران از آن غفلت شده است. امروزه تامين نشاط و سرزندگي در مجتمع هاي مسكوني به ويژه در فضاهاي باز و نيمه باز كه ساكنين بخش زيادي از زمان خود را در محل سكونت خود مي گذرانند به يكي از دغدغه هاي اصلي نظام هاي مديريت در برنامه ريزي شهري در كشورها، به ويژه در كشورهاي توسعه يافته، تبديل شده است. از آنجايي كه ميزان سرزندگي افراد با بهبود كيفيت زندگي آن ها رابطه مستقيمي دارد؛ بنابراين پرداختن به اين موضوع از اهميت والايي برخوردار است. هدف: هدف مقاله حاضر شناسايي و دسته بندي مولفه ها و شاخص هاي موثر بر سرزندگي و در نهايت تدوين مدل نظري سرزندگي در فضاهاي باز و نيمه باز مي باشد. روش: روش تحقيق در اين مقاله به شيوه فراتحليل كيفي- كمي و ابزار تحقيق، نمونه گيري هدفمند (روش دلفي) با شيوه تحليل آماري داده ها مي باشد. يافته‌ها: با توجه به مطالعات انجام گرفته بر اساس تحليل نظرات 15 متخصصين مربوطه، در رابطه با سرزندگي به ترتيب اولويت مولفه هاي فرمي، عملكردي، زيست محيطي، اجتماعي و فرهنگي مؤثرترين مؤلفه ها محسوب مي شوند. نتيجه‌گيري: نتايج كمي اين تحقيق نشان داده است كه بهره گيري از عناصر طبيعي،نورپردازي‌مناسب،تنوع كالبدي در «مولفه فرمي»، تنوع كاربري ها، امنيت در «مولفه عملكردي»،پاكيزگي محيطي،همسازي با طبيعت،آسايش اقليمي در «مؤلفه زيست محيطي»، فعاليت هاي تفريحي و قابليت حضورپذيري در «مؤلفه اجتماعي»، هويت و غناي حسي در «مؤلفه فرهنگي» با بالاترين درصد كمي در تحقق حس سرزندگي مؤثر بوده اند. دستاورد نهايي اين تحقيق تبيين مدل نظري ارتباطي ميان مؤلفه هاي عامل تحقق سرزندگي در فضاهاي باز و نيمه باز مسكوني است.

Background: The vitality of urban environments is an issue that has been neglected in planning, studies and architectural designs in Iran. Nowadays, providing esprit and vitality has become one of the main concerns of management systems in urban planning in countries, especially in developed countries in residential complexes, and particularly in open and semi-open spaces, where residents spend a large part of their time in their place of residence. Since people's vitality is directly related to improving their quality of life; therefore, addressing this issue is of great importance. Objectives: The objective of this article was to identify and categorize the components and indices affecting vitality, and finally to develop a theoretical model of vitality in open and semi-open spaces. Method: The method of this study was qualitative-quantitative meta-analysis mehod and the research tool was purposeful sampling with statistical data analysis. Result: According to the studies based on the analysis of the opinions of 15 relevant experts, the priority of Formal, Functional, Environmental, Social and Cultural Components were the most effective components, respectively, in relation to the vitality. Conclusion: Quantitative results of this study showed that utilizing natural elements, proper lighting, and physical diversity in "Formal Component", diversity of uses and security in "Functional Component", environmental cleanliness, harmony with nature, and climatic comfort in "Environmental Component", recreational activities and the ability to be present in the "Social Component", identity and sensory richness in "Cultural Component" were effective in achieving a sense of vitality with the highest quantitative percentage. The final achievement of this study was explaining the theoretical model of communication between the components of vitality in open and semi-open residential spaces. Highlight: • Components affecting vitality in open and semi-open spaces were the highest and lowest priorities of formal and cultural components, respectively. • Utilizing natural elements, proper lighting, and physical diversity in "Formal Component", diversity of uses and security in "Functional Component",