اثر روش هاي مختلف خاك‌ورزي و نرخ كاشت بر عملكرد كمي و كيفي ارقام گندم در يك نظام تناوبي گندم - آيش در شرايط ديم منطقه سرد

Effect of different tillage methods and seed rate on quantitative and qualitative yield of wheat cultivars in a wheat – fallow rotation system in cold area of rainfed condition

در اين بررسي اثر روش‌هاي مختلف خاك‌ورزي بر عملكرد كمي و كيفي ارقام جديد و قديم گندم ديم در مقادير مختلف تراكم كاشت در نظام تناوبي گندم-آيش طي سه سال زراعي(97-1396 الي 99-1398) در ايستگاه تحقيقات سارال مورد ارزيابي قرار گرفت. به اين منظور از طرح آزمايشي كرت‌هاي نواري خرد شده بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار استفاده شد. تيمار خاك‌ورزي شامل خاك‌ورزي مرسوم(گاوآهن برگرداندار در بهار به اضافه ديسك و ماله قبل از كاشت)، كم‌خاك‌ورزي(شخم با كولتيواتور كلشي يا خاك ورز مركب بعد از برداشت گندم) و بي-خاك‌ورزي( كاشت مستقيم بدون عمليات خاك‌ورزي) به عنوان كرت افقي، تيمار ارقام ديم گندم شامل آذر2، باران و سرداري به عنوان كرت‌ عمودي و تيمار ميزان‌ بذر شامل300، 350، 400 و 450 دانه در متر مربع به‌عنوان كرت‌ فرعي بود. نتايج نشان داد تيمار خاك‌ورزي مرسوم با عملكرد 1858 كيلوگرم در هكتار نسبت به كم‌خاك‌ورزي و بي‌خاك-ورزي به ترتيب 22 و 21 درصد افزايش عملكرد داشت. ارقام تفاوت معني‌داري از لحاظ عملكرد دانه نشان ندادند. ميزان بذر 350 دانه در متر مربع با عملكرد 1686 كيلوگرم در هكتار نسبت به بقيه تيمارها عملكرد دانه بيش‌تري توليد نمود.تفاوت معني‌داري بين ارقام و سطوح مختلف بذر از لحاظ درصد پروتئين دانه وجود نداشت اما اثر تيمارهاي خاك-ورزي بر درصد پروتئين دانه در سطح 1% معني‌دار بود. بيش‌ترين پروتئين دانه در خاك‌ورزي مرسوم به ميزان 12/72 درصد و كم‌ترين پروتئين، در كم‌خاك‌ورزي به ميزان 11/59 درصد، مشاهده شد. پاسخ ارقام به مقادير بذر در واحد سطح و نوع خاك‌ورزي در نظام تناوبي گندم - آيش يكسان بود. به دليل طولاني بودن دوره آيش و كاهش مقدار بقايا روي سطح خاك و به دنبال آن كاهش شديد عملكرد، روش‌هاي شخم حفاظتي در نظام تناوبي گندم - آيش توصيه نمي-شود.

The effect of tillage methods on the quantitative and qualitative yield of rainfed wheat cultivars in different seed rates under a fallow-wheat rotation system during three cropping seasons (2017-1999 to 2009-2010) at Saral Research Station was studied. A strip split plot design based on RCBD with three replications was used. Conventional Tillage, CT(tillage with moldboard in spring followed by disk harrow in summer), Minimum Tillage, MT(Stubble cultivator after harvesting in summer) and No Tillage, NT(direct planting without soil disturbance) as horizontal, rainfed wheat cultivars(Azar 2, Baran and Sardari) as vertical and different seed rates(300, 350, 400 and 450 seeds per square meter) were considered as subplots. The results showed CT compares with MT and NT, increased grain yield by 22% and 21%, respectively. Wheat cultivars did not affect grain yield, significantly. The seed rate of 350 grain per square meter produced more grain yield than other treatments. Apart from the interaction of year × tillage, none of the interactions were significant. There was no significant difference between cultivars and seed rate in terms of protein percentage, but the effect of tillage was significant at 1% level, so that the highest and the lowest amount of grain protein was found in CT(12.72%) and MT (11.59%), respectively. The response of wheat cultivars to seed rate and tillage in the wheat-fallow system was not significantly differed. Due to the long fallow period and the reduction of residues on the soil surface followed by sharp decline in yield, conservation tillage is not recommended.