مقايسه‌ي ﭘﺮﻭﻓﺎﯾﻞ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﮑﯽ زﻋﻔﺮﺍن‌ﻫﺎي مناطق مختلف استان خراسان رضوي ﺑﺮ ﺍﺳﺎس ﺧﺍﺳﺘﮕﺎه ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎده ﺍز ﺗﮑﻨﯿﮏ ﮐﺮﻭﻣﺎﺗﻮﮔﺮﺍﻓﯽ ﮔﺎزي-ﻃﯿﻒ ﺳﻨﺠﯽ ﺟﺮﻣﯽ (GC-MS)

Comparison of metabolic profile in different Saffron samples based on their geographical origin using gas chromatography-mass spectroscopy techniques (GC-MS)

زعفران گياهي از گونه كروكوس ساتيووس از ارزشمندترين گياهان بومي ايران بوده و در جهان به عنوان گران قيمت‌ترين ادويه و طلاي سرخ مشهور شده است. ﻛﻼﻟﻪ زعفران ﺣﺎوي ﺳﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻠﻲ ﻛﺮوﺳﻴﻦ (رنگدانه هاي كاروتنوئيدي محلول در آب)، ﭘﻴﻜﺮوﻛﺮوﺳﻴﻦ (ﮔﻠﻴﻜﻮزﻳﺪ ﺗﻠﺦ مزه) و ﺳﺎﻓﺮاﻧﺎل (ﺟﺰء اﺻﻠﻲ ﻣﻮاد ﻓﺮار ﻣﻌﻄﺮ زعفران) ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. اين مطالعه به منظور تعيين و مقايسه‌ي متابوليت‌هاي موجود در ﺍﻧﻮﺍع زﻋﻔﺮﺍن‌ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎﻭت ﺑﺮ‌ﺍﺳﺎس خاستگاه ﺟﻐﺮﺍﻓﯿﺎﯾﯽ آن­ها با استفاده از تكنيك كروماتوگرافي گازي-طيف سنجي جرمي انجام شد و 12 متابوليت فرار مربوط به زعفران‌هاي هفت منطقه مختلف خراسان رضوي مورد مقايسه قرار گرفتند. اين مناطق عبارت بودند از تايباد، نيشابور،تربت حيدريه، تربت جام، زاوه، رشتخوار و كاشمر. نتايج تجزيه و تحليل‌هاي آماري ( تست آناليز واريانس ANOVA و به دنبال آن تست دانكن) نشان دادند كه در سطح اطمينان 95% اين نمونه‌ها در سطح پنج متابوليت فرار در اين مناطق تفاوت معني‌دار داشته و همين امر باعث تمايز زعفران مناطق مختلف از يكديگر شده است. اين متابوليت‌هاي فرار شامل سافرانال، مگاستيگما 4-6-8 ترين، آلفا گايين، ايكوزان و ويتامين E مي باشند كه مسئول عطر و خواص درماني زعفران هستند. نتايج اين مطالعه نشان مي دهد كه عليرغم شباهت در محتويات متابوليكي زعفران ها تفاوت‌هاي معناداري بين سطح برخي ازمتابوليت‌ها وجود دارد اگرچه اين مناطق نزديك به هم هستند. اين تفاوت‌ها نشان مي‌دهد كه اين زعفران‌ها مي توانند به اهداف مختلفي شامل صنايع دارويي، غذايي، آرايشي و بهداشتي استفاده شوند. زعفران تربت جام مناسب براي استفاده در صنايع غذايي مي‌باشد چون متابوليت مسئول عطر در آن غلظت بالايي دارد و زعفران منطقه تايباد مناسب براي مصرف در صنايع دارويي، آرايشي و بهداشتي مي‌باشد. كيفيت زعفران كاشمر از بقيه پايين‌تر است.

Saffron is a plant from Crocus Sativus species which is one of the most valuable indigenous herbs in Iran and is known as the most expensive spice and red gold. Saffron stigma consists of three major constituents including crocin (water soluble caretenoid pigments), picocrocin (bitter glycoside tasting) and safranal (the major volatile constituents in saffron aroma). The aim of this study was determination and comparison of existed metabolites in different types of saffron based on their geographical origins using gas chromatography-mass spectroscopy techniques (GC-MS) and 13 volatile metabolites were determined and compared in different saffron samples from seven different regions of Khorasan Razavi province. These regions were Taybad, Neyshabour, torbate heydarieh, torbate jam, Zaveh and Kashmar.The results from statistical analysis (analysis of variance ANOVA followed by Duncan test) show that the level of metabolites were different in different regions and this can be the main reason of their discrimination against each other. These volatile metabolites were safranal, Megastigma-4,6(Z),8(Z)-triene, α-Guaiene, icosane and vitamine E. The results of this study show that in spite of similarities of constituents of these saffron samples, there are significant differences between the levels of metabolites in these regions although these region are close to each other. These differences show that these saffron can be applied in different purposes including pharmaceutical, food, cosmetic and health industries depending on their origin. Saffron of Torbat-e-jam is proper for food industries since it is rich in aroma and Taibad is proper for pharmaceutical, cosmetic and health industries. The quality of Kashmar saffron is worse than other regions.