پديد آورندگان :
عليزاده، ندا دانشگاه شهيد مدني آذربايجان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات ، تبريز، ايران , سرابي، وحيد دانشگاه شهيد مدني آذربايجان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات ، تبريز، ايران , حضرتي، سعيد دانشگاه شهيد مدني آذربايجان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات ، تبريز، ايران
كليدواژه :
بقولات , متابوليت‌هاي ثانويه , سري‌هاي جايگزيني و افزايشي , كشت مخلوط , گياه دارويي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: كشت مخلوط در بسياري از مناطق دنيا به دليل استفاده مناسب از منابع و افزايش عملكرد كمي و كيفي گياهان اهميت يافته و مي‌تواند به عنوان يكي از راهكارهاي بهبود عملكرد و پايداري در توليد مطرح باشد. اخيراً، توجه ويژه‌اي به كشت مخلوط گياهان دارويي و بقولات مي‌شود. از اين رو، آزمايشي به منظور ارزيابي سودمندي كشت مخلوط باقلا و رازيانه در سري‌هاي جايگزيني و افزايشي انجام شد.
مواد و روش‌ها: اين آزمايش در سال 1398 در مزرعه‌ي تحقيقاتي دانشكده‌ي كشاورزي دانشگاه شهيد مدني آذربايجان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايش در سري‌هاي جايگزيني شامل 6 رديف باقلا، 4 رديف باقلا + 2 رديف رازيانه، 3 رديف باقلا + 3 رديف رازيانه، 2 رديف باقلا + 4 رديف رازيانه، 6 رديف رازيانه و در سري‌هاي شامل 6 رديف باقلا + 3 رديف رازيانه، 6 رديف باقلا + 2 رديف رازيانه، 2 رديف باقلا + 6 رديف رازيانه و 3 رديف باقلا + 6 رديف رازيانه بودند. پس از رسيدن دانه‌هاي رازيانه به وزن ثابت، عملكرد و اجزاي عملكرد در بوته‌هاي رازيانه اندازه‌گيري و تعيين شدند. محتواي اسانس موجود در دانه‌هاي رازيانه نيز با استفاده از دستگاه كلونجر اندازه‌گيري شد. پس از برداشت بوته‌هاي باقلا در مرحله گدهي نيز عملكرد ماده‌ي خشك آنها اندازه‌گيري شد. در نهايت، ضريب نسبي تراكم، نسبت برابري زمين، افزايش يا كاهش عملكرد واقعي و سودمندي كشت مخلوط باقلا و رازيانه در قالب سري‌هاي جايگزيني و افزايشي محاسبه شدند.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تيمارهاي مختلف كشت مخلوط، اثر معني‌داري بر كليه صفات مورد بررسي داشتند. بيشترين تعداد چتر در بوته‌هاي رازيانه از كشت خالص (10/12 عدد) آن بدست آمد. بيشترين وزن هزار دانه از كشت خالص رازيانه (62/5 گرم) و كشت-هاي مخلوط جايگزيني بخصوص از كشت مخلوط 2 رديف باقلا + 4 رديف رازيانه (56/5 گرم) بدست آمد. بيشترين عملكرد زيستي (47/1503 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد دانه (73/617 كيلوگرم در هكتار) از كشت خالص رازيانه بدست آمد. بيشترين مقدار شاخص برداشت مربوط به كشت مخلوط 3 رديف باقلا + 3 رديف رازيانه بود كه نشان مي‌دهد چنين تركيب گياهي در كشت مخلوط دو گياه منجر به بيشترين عملكرد دانه نسبت به عملكرد زيستي توليدي مي‌گردد. درصد اسانس دانه رازيانه نيز در كشت‌هاي مخلوط افزايشي بيشترين مقدار را به خود اختصاص داد. بيشترين عملكرد ماده خشك باقلا از كشت خالص آن (02/1933 كيلوگرم در هكتار) و كمترين مقدار نيز از تيمارهايي بدست آمد كه در آنها 2 رديف باقلا كاشته شده بود. همچنين، كشت مخلوط 2 رديف باقلا + 6 رديف رازيانه داراي بيشترين ضريب تزاحم نسبي (96/3) بود. نسبت برابري زمين در تمامي نسبت‌هاي كشت مخلوط بيشتر از يك و يا نزديك به يك بود كه نشان از مفيد بودن كشت مخلوط باقلا و رازيانه دارد. بيشترين ميزان عملكرد واقعي (07/0) و شاخص سودمندي (17/0) مربوط به كشت مخلوط جايگزيني 3 رديف باقلا + 3 رديف رازيانه بود. كمترين ميزان عملكرد واقعي نيز مربوط به كشت‌هاي مخلوط افزايشي بخصوص آنهايي بود كه رازيانه نسبت بالاتري از باقلا داشت.
نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج اين تحقيق، در كشت مخلوط 3 رديف باقلا + 3 رديف رازيانه به نحو مطلوبي از منابع محيطي شامل نور، آب و عناصر غذايي بهره‌برداري شده و رقابت چنداني جهت دستيابي به آنها صورت نگرفته است. به عبارتي ديگر، تفكيك آشيانه‌هاي بوم‌شناختي در اين الگوي كشت مخلوط به نحو مطلوبي صورت گرفته است كه در نتيجه‌ي آن شاخص عملكرد واقعي نيز افزايش نشان داده است. از اينرو، كشت مخلوط باقلا با رازيانه با نسبت اختلاط 50:50 در قالب سري‌هاي جايگزيني جهت دستيابي به بيشترين سودمندي در شرايط آب و هوايي نيمه خشك توصيه مي‌شود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Intercropping is an valuable cultivation system in all of the world due to the better use of resources and increase the quantitative and qualitative yield of plants. It also can be considered as one of the approaches to improve yield and stability in production. Recently, medicinal plants intercropped by legumes has been noticed. In order to evaluate faba bean and fennel intercropping advantage under row-replacement and additive series, an experiment was conducted in 2019.
Materials and Methods: This experiment was carried out at the research farm of the Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran, in a randomized complete block design with three replications. Treatments including 6:0, 4:2, 3:3, 2:4, and 0:6 of faba bean: fennel rows under replacement series and 6:3, 6:2, 2:6, and 3:6 of faba bean: fennel rows under additive series. After reaching a constant weight of fennel fruits, yiel and its components (number of umbels and umbellets and fruits per umbellet, 1000-seed weight, biological yield, seed yield, and harvest index) were measured in fennel plants. The essential oil content in fennel fruits was also measured using a Clevenger apparatus. Faba bean biomass was measured after harvesting plants in the flowering growth stage. Finally, the relative crowding coefficient, land equivalent ratio, actual yield loss or gain and intercropping advantage of faba bean: fennel mixed cultivation were calculated in the row-replacement and additive series.
Results: The results showed that intercropping of faba bean and fennel had a significant effect on all studied traits. The highest number of umbels per plant was obtained from sole cropping (12.10). Also, the highest number of umbellets/umbel was related to intercropping of two rows of faba bean: four rows of fennel and three rows of faba bean: three rows of fennel by 22.05 and 19.62, respectively. The highest 1000-seed weight was obtained from sole cropping of fennel (5.62 g) and replacement intercroppings, especially from two rows of faba bean: four rows of fennel (5.56 g). The highest biological yield (1503.47 kg/ha) and seed yield (617.73 kg/ha) were obtained from the sole cropping of fennel. The maximum harvest index was related to the intercropping of three rows of faba bean: three rows of fennel, which shows that such a mixture ratio leads to the highest seed yield rather than biological yield produced. The highest fennel essential oil content was obtained from additive series. The highest faba bean biomass was found in the sole cropping (1933.02 kg/ha) and the lowest in treatments in which two rows of faba bean has been planted. Two rows of faba bean + six rows of fennel had the highest (3.96) relative crowding coefficient. The land equivalent ratio in all row-replacement and additive series was more than one or close to one, which indicates the usefulness of faba bean and fennel intercropping. The highest actual yield (0.07) and intercropping advantage indexes (0.17) were related to three rows of faba bean + three rows of fennel. Also, the lowest actual yield was related to additive series, especially treatments in which fennel had a higher mixture ratio than faba bean.
Conclusion: Based on the results obtained in this study, environmental resources including light, water, and nutrients have been used optimally in the three faba bean rows + three fennel rows and there was no effective competition to achieve them in this row-replacement series. In other words, ecological niche separation in this intercropping system has been done favorably, and subsequently the actual yield index increased. Therefore, the mixture ratio by 50:50 in the row-replacement series is recommended to achieve the highest benefit in semi-arid conditions where this experiment was conducted.
