پديد آورندگان :
شريفي كالياني، فيروزه دانشگاه كردستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، سنندج، ايران , بابائي، سيروان دانشگاه كردستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، سنندج، ايران , ظفرسهراب‌پور، ياسين دانشگاه كردستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، سنندج، ايران
كليدواژه :
پروتئين , غرب ايران , قند , كلروفيل , لوبيا
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: در سال‌هاي اخير پديده ريزگردها و گرد و غبار ناشي از گرم شدن هوا و كم آب شدن يا خشك شدن منابع آبي، توليد محصولات كشاورزي و همچنين محيط زيست سالم را با چالشي جدي روبرو نموده است. ريزگردها يكي از مهم‌ترين پديده‌هاي جوي و بلاياي طبيعي محسوب مي‌شود كه جزء تغييرات اقليمي نيز به‌شمار مي‌رود و در سال‌هاي اخير از سير طبيعي خود خارج گشته و در مناطق غرب و جنوب غرب ايران در تعداد روزهاي بيشتري به وقوع مي‌پيوندد. از آثار مخرب ريزگردها مي‌توان به كاهش نور رسيده به گياه، كاهش عملكرد محصولات كشاورزي، كاهش حاصلخيزي خاك، اخلال در سيستم‌هاي مكانيكي و ارتباطات و بروز مشكلات تنفسي اشاره كرد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي اثرات ريزگردها بر خصوصيات فيزيولوژيكي و مورفولوژيكي گياهان زراعي، آزمايشي در سال زراعي 99-1398 مزرعه در تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه كردستان واقع در دهگلان انجام شد. اين آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار اجرا شد. فاكتورهاي آزمايشي شامل فاكتور ريزگردها در 2 سطح (با اعمال ريزگردها و بدون اعمال ريزگردها) و فاكتور گياه زراعي در 3 سطح (خيار، گوجه فرنگي و لوبيا) بودند. پس از هر بار عبور سامانه گرد و غبار از استان ريزگردها با استفاده از روش‌هاي گزارش شده جمع‌آوري شدند. پاشش ريزگردها بر سطح گياهان زراعي (لوبيا، گوجه فرنگي و خيار) در اواسط دوره رشد و اوايل مرحله گلدهي صورت گرفت. سپس 10 روز پس از اعمال ريزگردها، صفات فيزيولوژيكي مانند محتوي كلروفيل برگ، غلظت پروتئين محلول در برگ، ميزان پرولين برگ و كربوهيدرات‌هاي محلول در برگ و همچنين صفات مورفولوژيكي شامل وزن برگ، وزن ساقه و ارتفاع گياه اندازه‌گيري شدند.
يافته‌ها: نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد كه تأثير ريزگردها بر محتوي كلروفيل كل و كلروفيل a، پرولين، پروتئين و قند محلول در آب معني‌دار بود، اين در حالي بود كه ريزگردها اثر معني‌داري بر محتوي كلروفيل b و قند محلول در الكل نداشتند. همچنين نتايج بدست آمده نشان داد كه ريزگردها بر وزن برگ، وزن ساقه و ارتفاع خيار، گوجه فرنگي و لوبيا داراي تاثير معني‌دار بوده است. همچنين گياهان مختلف از نظر وزن برگ و ارتفاع تفاوت معني‌داري داشتند. با توجه به نتايج بدست‌آمده به طور كلي گياه گوجه‌فرنگي بيشتر از لوبيا و خيار تحت تاثير ريزگردها و كاهش صفات مورد مطالعه قرار گرفت كه احتمالا بدليل داشتن كرك‌هاي بيشتر در سطح برگ مي‌باشد، هرچند در برخي صفات اين نتيجه از لحاظ آماري معني‌دار نبود. در واقع ريزگردها از طريق كاهش محتوي كلروفيل، محتوي پروتئين محلول و قندهاي محلول در برگ و افزايش محتوي پرولين منجر به كاهش معني‌دار وزن خشك برگ و ساقه در خيار، گوجه فرنگي و لوبيا و همچنين كاهش معني‌دار ارتفاع در خيار و لوبيا شده است كه اين خسارت‌ها ممكن است به‌دليل كاهش فتوسنتز در گياهان زراعي باشد. تجزيه خوشه‌اي صفات و تيمارهاي مختلف نيز نشان داد كه صفات فيزيولوژيكي كربوهيدرات‌هاي محلول در آب و الكل همبستگي بيشتري با يكديگر داشته و با صفت ارتفاع گياه در يك خوشه قرار گرفتند.
نتيجه‌گيري: كاهش عملكرد محصولات در سال‌هاي اخير كه توسط كشاورزان گاهاً گزارش مي‌شود، ممكن است به دليل وجود ريزگردها و همچنين ممانعت اين پديده از جذب ريز مغذي‌ها از طريق محلول پاشي شده است. بنابراين پيشنهاد مي‌گردد در زماني كه سامانه هاي گرد و غبار از منطقه عبور مي‌نمايند، درصورت امكان از آبياري باراني جهت جلوگيري از خسارت ريزگردها استفاده شود.
چكيده لاتين :
Introduction: In recent years, the phenomenon of dusts caused by global warming and dehydration or drying of water resources, agricultural production as well as an environment has confronted a serious challenge. Dusts is one of the most important atmospheric phenomena and natural disasters, which is also considered as part of climate change and in recent years has gone out of its natural course and occurs in the western and southwestern regions of Iran. The destructive effects of dusts include reduced light reaching the plant, reduced yield of agricultural products, soil fertility reduction, disruption of mechanical systems and communications and the occurrence of respiratory problems.
Materials and Methods: In order to investigate the effects of dust on the physiological and morphological traits of crops, a pot experiment was conducted in the field research of the Faculty of Agriculture, University of Kurdistan, located in Dehgolan. This factorial experiment was performed in a randomized complete block design with 3 replications. Experimental factors included dust at 2 levels (with and without dust) and crop at 3 levels (cucumber, tomato and bean). After crossing of each dust system through the province, the dust was collected using reported methods. Dust spraying was done on the surface of crops (beans, tomatoes and cucumbers) in the middle of the growing period and early flowering stage. Then, 10 days after application of dust, physiological traits including chlorophyll content, protein concentration, proline content and soluble carbohydrates of leaves as well as morphological traits including leaf and stem weight and plant height were measured.
Results: The results of this study showed that the effect of dust on the content of total chlorophyll and chlorophyll a, proline, protein and water-soluble carbohydrate was significant, while the dust had no significant effect on the content of chlorophyll b and soluble carbohydrate in alcohol. The results also showed that dust had a significant effect on leaf and stem weight and height of cucumber, tomato and bean. Also, different plants had significant differences in leaf weight and height. According to the obtained results, in general, tomato plant had more affected by dust than beans and cucumber and most of the measured traits were reduced, which is probably due to having more hairs on the leaf surface. In fact, dust by reducing the content of chlorophyll, soluble protein and soluble carbohydrate in the leaves and increasing the content of proline leads to a significant reduction in leaf and stem dry weight in cucumbers, tomatoes and beans, as well as a significant reduction in height in cucumbers and beans. It has been suggested that these damages may be due to reduced photosynthesis in crops. Cluster analysis of different traits and treatments also showed that the physiological traits of soluble carbohydrates in water were more correlated with each other and were in the same cluster with plant height.
Conclusion: The decline in crop yields in recent years, which is sometimes reported by farmers, may be due to the presence of dust and also the inhibition of the absorption of micronutrients through foliar application. Therefore, it is recommended that when dust systems pass through the area, if possible, sprinkler irrigation would be used to prevent dust damage.
