بررسي مناسبات بازار سنتي و ساخت سياسي در دوره هاشمي رفسنجاني (1376-1368)

دولت و بازار به عنوان دو نهاد سياسي و اقتصادي در ايران معاصر و به ويژه در دوره جمهوري اسلامي روابط متغيري را تجربه كرده اند. در دهه نخست دولت در چارچوب نظام اقتصاد متمركز تلاش كرد از ميزان نفوذ و قدرت بازار سنتي در عرصه‌هاي سياسي و اقتصادي بكاهد. اما با ورود به دهه دوم  و آغاز دوران رياست جمهوري هاشمي رفسنجاني اين مناسبات تا حد زيادي متحول گرديد. اين تغيير بيش از هر چيز متأثر از اتخاذ سياست تعديل اقتصادي در دولت نخست وي بود كه زمينه هاي قدرت يابي و استيلاي جناح راست سنتي و بازار در عمده ترين نهادها و مراجع قدرت و اقتدار كشور را فراهم نمود. اما به تدريج و به ويژه از سال 1372 زمينه هاي اختلاف ميان دولت وي و جناح بازار فراهم و به تقابل آن ها انجاميد. سوال اصلي اين مقاله چگونگي تاثير سياست هاي اقتصادي بر تعامل دولت و بازار در دولت اول و دوم هاشمي رفسنجاني است. فرضيه نويسندگان اين است كه اگرچه در دولت اول هاشمي با اجرايي شدن سياست هاي ليبرالي، سرمايه داري تجاري و سنتي در پيوند با دولت توانستند منافع خويش را تأمين نمايند، اما سياست هاي جديد اقتصادي دولت دوم، شكل گيري طبقه سرمايه دار صنعتي، ورود سرمايه گذاري خارجي به كشور، تورم،  تغيير در نظام توزيع و ايجاد فروشگاه هاي زنجيره اي موجب دگرگوني آشكاري در روابط ميان دولت و بازار شد.