آسيب شناسي اسنادي و دلالي روايت «انما الاعمال بالنيات» در فهم حداكثري حديثي- فقهي از آن

روايت «انما الاعمال بالنيات» از روايات پركاربرد با فهم حداكثري فريقين است كه در منابع شيعي در صورت استناد از امالي يا تهذيب شيخ طوسي نقل شده‌است. در منابع عامه براي آن ادعاي تواتر لفظي شده ولي غالب محدثين فريقين آن را مردود دانسته اند. سند اين روايت مقبوله و با قرينه ي روايات مشابه و شهرت عملي، موثوق الصدور و موثوق السند و نيز داراي تواتر معنوي است. «نيت» در اين روايت حقيقت لغويه بوده و با «انگيزه» مطابق است. ولي آنچه در عرف فقها مطرح مي شود مرحله اي از مراحلِ كنشيِ انگيزه تا هدف است كه در صدر اسلام به احضار النيه‌ تعبير شده‌است. به همين جهت مراد فقها با مقصود روايت متفاوت است. ارتباط نيت و عمل، به دليل حقيقت لغوي، به صورت مستقيم و وجودي است و حصر در آن به خاطر جزئيت نيت در عمل و حكومتِ اصاله‌ الظهور حقيقي است. با اين كه سند روايت مورد قبول قرار گرفته ولي از حيث دلالي، بر ارتباط مستقيم و وجودي دلالت دارد و مراد از نيت در آن برخلاف فهم و كاربرد حداكثري فقها معناي اخص نيست.