شناسايي قابليت‌هاي مديريتي شبكه اجتماعي علمي دانش‌آموزي از ديدگاه متخصصان

پيشينه و اهداف: استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در بين دانش‌آموزان و گروه‌هاي سني مختلف در حال گسترش است. با توجه به آمارهاي منتشرشده، 67 درصد از كاربران ايراني در شبكه‌هاي اجتماعي را افرادي در سنين 12 تا 17 سال تشكيل مي‌دهند. اين افراد در سن تحصيل و بخش عمده ايشان دانش‌آموز هستند. با توجه به فعاليت‌هاي اندكي كه در حوزه طراحي و توسعه شبكه اجتماعي علمي براي اين گروه سني وجود دارد؛ ضرورت توجه به طراحي و پياده‌سازي شبكه‌هاي اجتماعي براي دانش‌آموزان با توجه به نيازهاي آن‌ها و براساس ارزش‌هاي جامعه ايراني بيش از پيش احساس مي‌شود. هدف اين پژوهش شناسايي ويژگي‌هاي ضروري شبكه اجتماعي علمي دانش‌آموزي در سه سطح كلاسي، عمومي و بازي و پنج قابليت مديريتي شامل مديريت اطلاعات هويتي، مديريت محتوا، مديريت ارتباطات، مديريت جستجو و مديريت اطلاع‌رساني است. بر اين اساس يك پرسش و چهار فرضيه ساخته شد.روش‌ها‌: اين پژوهش از نوع كاربردي است كه به روش آميخته اكتشافي (كيفي و كمّي) به انجام رسيد. در بخش كيفي، ابزار مشاهده و مصاحبه ساخت‌يافته مبناي گردآوري داده‌ها بود. پيش‌نويس مصاحبه از مشاهده شبكه‌هاي اجتماعي علمي بين‌المللي و مستندات مرتبط با آن‌ها به‌دست آمد. براي مصاحبه، 15 متخصص به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و مورد مصاحبه ساخت‌يافته قرار گرفتند. در نهايت براساس تحليل محتواي شبكه‌هاي اجتماعي و داده‌هاي حاصل از مصاحبه‌ها، دسته‌بندي قابليت‌هاي مديريتي و شاخص‌هاي هر يك به‌دست آمد. در بخش كمّي، روش پژوهش، پيمايش و ابزار گردآوري داده‌ها، پرسش‌نامه بود. نظرات دو گروه يعني 15 متخصص مرحله كيفي و 43 نفر از مسئولان فناوري اطلاعات مدارس هوشمند شهر تهران پيرامون اهميت شاخص‌هاي به‌دست آمده براي هر يك از قابليت‌هاي مديريتي گردآوري و اولويت‌بندي شد. در بخش كيفي براي اعتبار داده‌ها از روش بازبيني توسط اعضا و بازبيني توسط همكاران پژوهش بهره گرفتيم. در بخش كمّي، روايي پرسش‌نامه به‌صورت صوري تأييد شد و پايايي پرسش‌نامه از طريق آلفاي كرونباخ به‌دست آمد.يافته‌ها: شاخص‌هاي شناسايي‌شده براي قابليت‌هاي مديريتي در بخش‌هاي اصلي شبكه اجتماعي علمي دانش‌آموزي شامل 36 شاخص در  بخش كلاسي،  37 شاخص در بخش عمومي و 20 شاخص در بخش بازي است. در هر يك از بخش‌هاي سه‌گانه، شاخص‌هاي مربوط به قابليت‌هاي مديريتي 5 گانه دسته‌بندي شدند. 11 شاخص‌ مربوط به مديريت اطلاعات هويتي، براي هر سه بخش مشترك است. يافته‌هاي پژوهش نشان‌دهنده اهميت تمامي شاخص‌هاي شناسايي‌شده در بخش‌هاي اصلي شبكه اجتماعي علمي دانش‌آموزي است. بيشترين ميانگين امتيازي كسب شده مربوط به بخش بازي با ميانگين 66/8 در مقابل ميانگين 30/8 براي بخش عمومي و 45/8 براي بخش كلاسي است. اگر چه درجه اهميت آن شاخص‌ها از نظر پاسخ‌گويان يكسان نيست و بر همين اساس، اولويت‌دهي شاخص‌ها انجام پذيرفت. مجموع امتياز شاخص‌هاي بخش بازي بيش از دو بخش عمومي و كلاسي است و مي‌توان از قابليت‌هاي بازي براي پيشبرد اهداف آموزشي بهره برد. همچنين مي‌توان به‌منظور تقويت و پشتيباني بيشتر از آموزش درسي و عمومي دانش‌آموزان از عناصر بازي و قابليت‌هايي كه در پژوهش حاضر به‌دست آمده‌اند، استفاده كرد.نتيجه‌گيري: حضور شاخص‌هاي مناسب براي استفاده از قابليت‌هاي سواد اطلاعاتي در شبكه اجتماعي علمي و همچنين استفاده از عوامل انگيزشي و بازي‌وارسازي نظير بردهاي امتيازي مي‌تواند به افزايش مشاركت دانش‌آموزان در فعاليت‌هاي آموزشي كمك كند. امكان به اشتراك‌گذاري مشكلات درسي، مشاركت كلاسي در توليد محتوا، اطلاع‌رساني درباره فعاليت‌هاي دوستان و گروه، امكان تعريف مسابقات و چالش‌هاي شهري، امكان به اشتراك‌گذاري مسائل اجتماعي و پيشنهاد چالش‌ها و مسابقات براساس علاقه‌مندي‌ها كه در اين پژوهش به‌عنوان شاخص‌هاي مناسب در بخش‌هاي مختلف شبكه اجتماعي پيشنهاد شد، مي‌تواند به تقويت مشاركت گروهي، يادگيري پروژه‌محور و حل مسأله گروهي ياري رساند. همچنين قابليت‌هاي به اشتراك‌گذاري و ارتباطي مي‌تواند فرصتي برابر به منظور رشد و يادگيري در اختيار دانش‌آموزان مختلف قرار ‌دهد. چارچوب پيشنهاد شده در اين پژوهش مي‌تواند با هدف ارزيابي شبكه‌هاي اجتماعي علمي دانش‌آموزي موجود مورد استفاده قرار گيرد. همچنين مي‌تواند چارچوبي براي طراحي و توسعه نرم‌افزار شبكه اجتماعي علمي دانش‌آموزي با توجه به ويژگي‌هاي بومي و الگوگيري از شبكه‌هاي اجتماعي دانش‌آموزي مشابه در سطح بين المللي فراهم آورد.