ارائه مدل رفتار شهروندي سازماني معلمان مدارس دولتي ايران

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل رفتار شهروندي سازماني معلمان مدارس دولتي ايران انجام شد.روش ‌شناسي: مطالعه حاضر از نظر هدف كاربردي و از نظر شيوه اجرا كيفي مبتني بر نظريه داده‌بنياد بود. جامعه پژوهش خبرگان آموزش‌وپرورش ايران در سال 1399 بودند. حجم نمونه طبق اصل اشباع نظري 28 نفر برآورد كه پس از بررسي ملاك‌هاي ورود به مطالعه با روش نمونه‌گيري هدفمند انتخاب شدند. براي گردآوري داده‌ها از مصاحبه نيمه‌ساختاريافته استفاده شد كه روايي آن را روش مثلث‌سازي تاييد و پايايي آن با روش ضريب توافق بين دو كدگذار 0.83 برآورد شد. داده‌ها پس از گردآوري با روش كدگذاري باز، محوري و انتخابي مبتني بر نظريه داده‌بنياد در نرم‌افزار  MAXQDA  نسخه 2020 تحليل شدند.يافته‌ها: يافته‌ها نشان داد كه رفتار شهروندي سازماني معلمان مدارس دولتي ايران داراي 178 مفهوم و 23 مقوله فرعي در 12 مقوله اصلي بود. در پديده محوري رفتار شهروندي سازماني معلمان، دو مقوله اصلي تغييرات راهبردي نظام آموزش‌وپرورش (با دو مقوله فرعي همگامي با تغييرات و تحولات جديد و رشد سجاياي اخلاقي و روحيه ازخودگذشتگي) و نگرش‌هاي توسعه‌گرايانه سازماني (با دو مقوله فرعي توسعه كنش‌هاي مشاركتي و برون‌دادهاي توسعه‌اي نظام آموزشي كارآمد) به‌عنوان شرايط علي، سه مقوله اصلي ويژگي‌هاي رهبري سازماني (با دو مقوله فرعي گرايش‌هاي نيك‌خواهانه رهبران و رفتارهاي رهبري موثر و پويا)، ويژگي‌هاي فردي پيروان (با دو مقوله فرعي ارزش‌هاي آرماني و هنجارهاي رفتاري) و ويژگي‌هاي سازماني (با دو مقوله فرعي فرهنگ سازماني ارزش‌مدار و جو سازماني شفقت‌محور) به‌عنوان شرايط زمينه‌اي، دو مقوله اصلي سرمايه جمعي (با دو مقوله فرعي سرمايه روانشناختي اجتماعي و فرهنگ عمومي) و تغيير ارزشي (با دو مقوله فرعي رشد ارزش‌هاي كثرت‌گرايي و رشد فرهنگي اجتماعي) به‌عنوان شرايط مداخله‌گر، سه مقوله اصلي راهبردهاي سازماني (با دو مقوله فرعي آموزش كاركنان و فرهنگ سازماني محرك)، راهبردهاي مديريتي (با يك مقوله فرعي رهبري كارآمد) و راهبردهاي اجتماع‌محور (با دو مقوله فرعي بازنمايي نقش فرهنگيان و توسعه فرهنگ عمومي) به‌عنوان راهبردها و دو مقوله اصلي فردي (با دو مقوله فرعي پيامد روانشناختي و توسعه عمل‌گرايي فردي) و سازماني اجتماعي (با دو مقوله فرعي سازمان فرابالنده و پويايي اجتماعي) به‌عنوان پيامدها شناسايي شدند. در نهايت، مدل پارادايمي رفتار شهروندي سازماني معلمان مدارس دولتي ايران طراحي شد.بحث و نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج پژوهش حاضر، برنامه‌ريزي براي بهبود رفتار شهروندي سازماني معلمان مدارس دولتي ايران از طريق مفاهيم و مقوله‌هاي اصلي و فرعي ضروري است.