روايات باب «أَنَّ الْإِيمَانَ لَا يَضُرُّ مَعَهُ سَيِّئَهٌ» الكافي در ترازوي نقد

كتاب اصول كافي، يك باب تحت عنوان «أَنَّ الْإِيمَانَ لَا يَضُرُّ مَعَهُ سَيِّئَهٌ وَ الْكُفْرَ لَا يَنْفَعُ مَعَهُ حَسَنَه» در بر دارد كه مشتمل بر شش روايت است. چنان‌كه از عنوان اين باب بر مي‌آيد، موضوع آن، بر اين مطلب دلالت دارد كه ايمان، مانع ضرر رساندن اعمال زشت، و كفر، مانع سود رساندن (قبول شدن) اعمال نيك انسان است. با وجود تأييد شدن جمله‌ي دوّم توسّط آياتي از قرآن، امّا جمله‌ي اوّل، با آياتي از قرآن در تعارض است. همين تعارض، نگارندگان اين سطور را بر آن داشت تا با ترتيب دادن پژوهشي، به بررسي روايات اين باب در دو سطح سندي و مفهومي، همّت گماشته و گامي در جهت رفع اين تعارض بردارند. بر اساس يافته‌هاي پژوهش حاضر، تنها دو روايت از شش روايت موجود در اين باب، با عنوان آن، ارتباط مستقيم دارند كه يكي از آن‌ها موثّق و ديگري ضعيف است. از سوي ديگر، ظاهر اين روايات، با قرآن، سنّت و عقل، در تعارض بوده و اعتقاد به صحّت مفاهيم آن‌ها، مي‌تواند جامعه‌ي مؤمنين را به سوي فساد و تجرّي سوق دهد و از اين جهت، با ادلّه‌ي متعارض، قابل جمع نيست. تفكّر «لا يضرّ مع الأيمان سيّئه»، ريشه در عقايد گروهي به نام مرجئه دارد كه بارها مورد مذمّت و لعن پيامبر (ص) و اهل‌بيت(ع) قرار گرفته است. اين احتمال نيز وجود دارد كه پيروان اين فرقه، براي اعتبار بخشيدن به كلام خود، اين سخن را به ائمّه نسبت داده باشند.