اثر NPK، بوتاميسول و اسيد هيوميك بر صفات مورفوفيزيولوژيكي و اسانس سه گونه مرزه (Satureja) تحت تنش خشكي

Effects of NPK, botamisol, and humic acid on morphophysiological traits and essential oil of three Satureja species under drought stress

با توجه به نقش ارزنده گياه مرزه (Satureja spp.) در صنايع داروسازي و غذايي كشور، سه آزمايش مجزا به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در سال زراعي 1399-1400 در دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهركرد به منظور بررسي اثر كودهاي NPK، بوتاميسول و اسيد هيوميك بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيك و اسانس سه گونه مرزه (S. mutica Fisch. & C. A. Mey.، S. bachtiarica Bunge و S. khuzistanica Jamzad) تحت شرايط تنش خشكي اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل عدم استفاده (A1) و استفاده (A2) از كود NPK، عدم استفاده (B1) و استفاده (B2) از اسيد هيوميك، عدم استفاده (C1) و استفاده (C2) از بوتاميسول و تنش خشكي در سه سطح ظرفيت مزرعه (D1)، 50% (D2) و 75% تخليه رطوبتي (D3) بودند. تيمار A2B2C2D1، بيشترين ارتفاع گياه (1.1±57.5 سانتي‌متر)، تعداد شاخه اصلي (7.1±23.4)، كلروفيل كل (0.02±1.55 ميلي‌گرم بر گرم وزن تر) و اسانس (0.03±1.94%) را در S. bachtiarica و تيمار A1B1C1D3، بيشترين ميزان پرولين (1.2±13.99 ميكروگرم بر گرم ماده تر) و كمترين ميزان اسانس (0.02±0.79%) را در S. mutica ايجاد نمود. از 11 تركيب شناسايي شده اسانس، تركيب‌هاي غالب اسانس در S. bachtiarica، پارا-سيمن و كارواكرول، در S. khuzistanica، كارواكرول و گاما-ترپينن و در S. mutica، پارا-سيمن و تيمول از دسته مونوترپن‌ها بودند. بهره‌مندي از مواد مغذي بهتر و تنش در حداقل ممكن به همراه آب و هواي معتدل منطقه مورد تحقيق، منجر به معرفي گونه S. bachtiarica به‌عنوان گونه شاخص شد.

Due to the valuable role of savory (Satureja spp.) in pharmaceutical and food industries, three separate factorial experiments were conducted in a completely randomized design with four replications in Islamic Azad University, Branch of Shahrekord in the 2021-2022 crop year to study the effects of NPK, butamisol, and humic acid fertilizers on the morphophysiological characteristics and essential oil of three savory species (S. bachtiarica Bunge, S. mutica Fisch. & C. A. Mey., and S. khuzistanica Jamzad) under drought stress conditions. Experimental treatments included non-use (A1) and use (A2) of NPK, non-use (B1) and use (B2) of humic acid, non-use (C1) and use (C2) of botamisol, and drought stress at three levels of field capacity (D1), and 50% (D2) and 75% (D3) moisture loss. The A2B2C2D1 treatment resulted in the highest plant height (57.5±1.1 cm), number of main branches (23.4±1.7), total chlorophyll (1.55±0.02 mg.g-1 FW), and essential oil content (1.94±0.03%) in S. bachtiarica. The highest proline (13.99±1.2 µg.g-1 FW) and lowest essential oil (0.79±0.02%) amounts was obtained in S. mutica in the A1B1C1D3 treatment. From the 11 essential oil compounds, monoterpenoids such as ρ-cymene and carvacrol in S. bachtiarica, carvacrol and ɣ-terpinene in S. khuzistanica, and ρ-cymene and thymol in S. mutica were identified as major essential oil constituents. Better nutrition and minimum stress with temperate climate of the region under study led to the introduction of S. bachtiarica as the best species.