بررسي جنبه‌هاي كمّي، كيفي و اقتصادي كشت مخلوط سير (Allium sativum L.) و شنبليله (Trigonella foenum-graceum L.) در سيستم‌هاي تغذيه آلي و شيميايي

Evaluation of quantitative, qualitative, and economic aspects of garlic (Allium sativum L.) and fenugreek (Trigonella foenum-graceum L.) intercropping under organic and chemical nutrition systems

اين آزمايش به‌صورت كرت‌هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 97-1396 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه گناباد اجرا شد. عامل اصلي شامل شاهد، كود شيميايي (100، 120 و 150 كيلوگرم در هكتار به‌ترتيب اوره، سوپرفسفات تريپل و سولفات پتاسيم) و ورمي‌كمپوست (10 تن در هكتار) و عامل فرعي شامل كشت مخلوط سير (Allium sativum L.) و شنبليله (Trigonella foenum-graceum L.) با نسبت‌هاي 75:25، 50:50، 25:75 و 100:100 و كشت خالص دو گياه بود. نتايج نشان داد تعداد و طول سوخك در تيمار كود شيميايي بيشترين افزايش را نشان دادند، هر چند اختلاف معني‌داري بين اين تيمار و ورمي‌كمپوست وجود نداشت. در حالي كه تيمار ورمي‌كمپوست موجب بيشترين افزايش در قطر سوخك شد. بيشترين تعداد سوخك از كشت مخلوط 50:50 و طول و قطر سوخك از تيمار 25:75 بدست آمد. بيشترين عملكرد بيولوژيك و سوخ (به‌ترتيب 3867 و 2293 كيلوگرم در هكتار) از كشت خالص سير و كود شيميايي حاصل شد. بيشترين اسانس سير از كاربرد ورمي‌كمپوست (2.33%) و كشت مخلوط50:50 (2.36%) حاصل شد. ارتفاع بوته و تعداد غلاف در بوته شنبليله در تيمار تغذيه شيميايي بيشترين افزايش (به‌ترتيب 30% و 21%) را داشتند. همچنين، بيشترين تعداد غلاف در بوته شنبليله از كشت مخلوط 25:75 بدست آمد. بالاترين عملكرد علوفه و دانه شنبليله (به‌ترتيب 2057 و 682 كيلوگرم در هكتار) در كشت خالص و كود شيميايي مشاهده شد. عملكرد بيولوژيك شنبليله در تيمارهاي كود شيميايي (2800 كيلوگرم در هكتار) و آلي (2733 كيلوگرم در هكتار) تحت كشت خالص بالاتر بود. بيشترين اسانس بذر شنبليله از تيمار كود شيميايي (1.16%) و كشت مخلوط 25:75 (1.12%) بدست آمد. الگوهاي كشت مخلوط نسبت برابري زمين بيشتر از 1 حاصل كردند و بهترين حالت از نسبت 100:100 بدست آمد. سير در تيمارهاي كشت مخلوط بجز 100:100 نسبت به شنبليله غالبيت داشت. سودمندي كشت مخلوط نيز به‌جز تيمار 100:100 بيشتر از 1 بود و بيشترين مزيت اقتصادي از كشت مخلوط 75:25 در شرايط تغذيه آلي بدست آمد.

This experiment was conducted as split-plot in a randomized complete block design with three replications at the research farm of University of Gonabad in the 2017-18 crop year. The main plot included control, chemical fertilizer (100, 120, and 150 kg.ha-1 urea, triple superphosphate, and potassium sulphate, respectively), and vermicompost (10 t.ha-1) and sub-plot consisted of garlic (Allium sativum L.) and fenugreek (Trigonella foenum-graceum L.) intercropping in 25:75, 50:50, 75:25, and 100:100 proportions and sole cropping of two crops. The results showed that the highest number and bulblet length was obtained in the chemical fertilizer treatment, however there was no significant difference between this treatment and vermicompost. While, the vermicompost treatment resulted in the highest bulblet diameter. The highest bulblet number was obtained in the 50:50 intercropping treatment and the highest length and bulblet diameter was obtained in the 25:75 one. The highest biological yield and bulb yield (3867 and 2293 kg.ha-1) was obtained in the sole cropping of garlic and chemical fertilizer treatment. The highest garlic essential oil was obtained in the vermicompost (2.33%) and 50:50 intercropping (2.36%) treatments. The plant height and number of pods per plant in fenugreek had the highest increase (30 and 21%, respectively) in the chemical nutrition treatment. Also, the highest number of pods per plant was obtained in the 25:75 intercropping treatment. The highest forage and seed yield of fenugreek (2057 and 682 kg.ha-1, respectively) was observed in the sole cropping and chemical fertilizer treatment. The biological yield was higher in the chemical (2800 kg.ha-1) and organic (2733 kg.ha-1) fertilizer treatments under sole cropping. The highest essential oil of fenugreek seeds was observed in the chemical fertilizer (1.16%) and 75:25 intercropping (1.12%) treatments. The intercropping patterns recorded the land equivalent ratios above 1 and the best situation was obtained from 100:100 intercropping. Garlic was superior to fenugreek in the intercropping treatments except for 100:100 pattern. The intercropping advantage was greater than 1 except for the 100:100 treatment and the highest economic advantage was obtained in the 25:75 pattern and organic fertilizer treatment.