پتانسيل يابي چشمه‌هاي آب معدني با استفاده از مدل هاي آماري (مطالعۀ موردي حوضۀ وازرود مازندران)

Potential detection of mineral water springs using statistical models (a case study of Vazroud Watershed, Mazandaran)

تعيين پتانسيل چشمۀ آب‌معدني از موارد مهم و ضروري در مديريت منابع آب در مناطق معتدل ايران محسوب مي‌شود. در اين پژوهش، نقشۀ پتانسيل چشمه به منظور مديريت و برنامه‌ريزي منابع آبي زيرزميني با استفاده از مدل‌هاي آماري نسبت تراكم (FR) و وزن واقعه (WOE) در حوضۀ آبخيز وازرود استان مازندران انجام شد. به اين منظور، 57 چشمه در فاز واسنجي [34] و صحت‌سنجي [23] به‌صورت تصادفي مشخص شدند. در اجراي هر دو مدل از عوامل مؤثر بر پتانسيل چشمه شامل درصد شيب، جهت شيب، هيپسومتري، پلان و پروفيل دامنه، زمين‌شناسي، كاربري اراضي، شاخص رطوبت توپوگرافي، فاصله از گسل، تراكم گسل، تراكم آبراهه و فاصله از آبراهه و فاصله از جاده استفاده شد. همچنين، براي صحت‌سنجي مدل‌ها از منحني ROC استفاده شد. نتايج نشان داد صحت مدل نسبت فراواني 84/4 درصد و صحت مدل وزن واقعه 77/2 درصد تعيين شد. اين نتايج بيانگر صحت خيلي خوب و خوب اين دو مدل در تعيين مناطق مستعد چشمه در حوضۀ آبخيز وازرود است. مطابق نتايج، صحت مدل نسبت فراواني نيز بيشتر از مدل وزن واقعه است. با توجه به نتايج، 39/7 و 34/9درصد از آبخيز وازرود در طبقات زياد و خيلي زياد به لحاظ پتانسيل چشمه به‌ترتيب در دو مدل وزن واقعه و نسبت فراواني قرار دارد. در نهايت، نقشه‌هاي پتانسيل چشمه مي‌تواند براي تهيۀ زيرساخت‌هاي مقدماتي به منظور پاكسازي چشمه‌ها از آسيب‌هاي انساني و ورود سرمايه‌گذار براي احداث كارخانۀ چشمه و در نهايت، رونق اقتصادي محلي آبخيزنشينان حوضۀ وازرود به كار آيد.

Determining the potential of mineral springs is one of the important and essential issues in water resources management. In this study, the potential map of the spring for the management and planning of groundwater resources was performed using statistical models of frequency ratio (FR) and weight of evidence (WOE) in the Vazrood Watershed. For this purpose, 57 springs were identified randomly in the calibration (34) and validation (23) phases. In the implementation of both models, the effective factors in spring potential were used include: slope percentage and aspect, hypsometry, plan and profile, geology, land use, topographic wetness index, distance from fault, fault density, drainge density, distance from the river and the road. The results showed that the accuracy of the FR model was 84.4% and the accuracy of the WOE model was 77.2%. These results indicate a very good accuracy of these two models in determining the potential areas of springs in the Vazrood Watershed. According to the results, the accuracy of the FR model is also higher than the WOE model. Finally, 39.7% and 34.9% of Vazroud watershed in high and very high classes in terms of spring potential are in two models of WOE and FR models, respectively. Finally, the potential maps of the springs can be used to provide the basic infrastructure to clean the springs from human damage and the entry of investors to build a drinking water spring factory and ultimately the prosperity of the local economy of the Watershed residents of Vazroud.