گونه شناسي كالبدي خانه هاي تاريخي اروميه در دوره قاجار

Physical Typology of Qajar Houses in Urmia

خانه هاي دوره قاجار اروميه، نمونه هاي ارزشمند از معماري ايران هستند كه با وجود الگوهاي متنوع و خاص، پژوهش جامعي در خصوص آن ها انجام نشده است. پژوهش حاضر با روش تركيبي (توصيفي-تحليلي و تفسير تاريخي) انجام پذيرفته است. هدف از اين پژوهش شناخت و تحليل مسكن در دوره قاجار اروميه و چگونگي تأثيرپذيري آن از عوامل مختلف و شناسايي الگوي كالبدي و در نهايت گونه بندي كالبدي خانه هاي مذبور مي باشد. جهت دستيابي به اين هدف و با توجه به تخريب اكثر خانه هاي تاريخي در اروميه و عدم ثبت و برداشت تمام نمونه ها، تعداد 13 نمونه سالم و پابرجا مورد بررسي قرار گرفتند و در اين راستا از مطالعات كتابخانه اي و اسناد تاريخي و نيز مطالعات ميداني استفاده شده است. نتايج تحقيق گوياي اين است كه بسياري از ويژگي هاي خانه هاي اروميه به نحوي با متغيرهاي فرهنگي، اعتقادي، اقتصادي و اجتماعي و غيره هماهنگ بوده اند و علي رغم وجود مفاهيم مشترك در شكل گيري الگوهاي كالبدي خانه هاي اين دوره (از قبيل اقليم و اقتصاد و سياست و غيره)، شاهد تمايزات كالبدي آشكار در بين خانه ها هستيم كه با توجه به تحليل هاي كالبدي صورت گرفته طبقه اجتماعي ساكنين خانه ها نقش بسيار مهم در گونه بندي كالبدي خانه ها ايفا كرده است.

Qajar houses in Urmia are precious examples of Iranian architecture, though not comprehensively studied despite their various and peculiar patterns. Using a mixed research method (descriptive-analytical and historical interpretation), the present study aims to identify and analyze the Qajar housing in Urmia and the way it's been influenced by various factors as well as to identify the physical patterns of houses to classify them. Due to the destruction of most historical houses in Urmia and the lack of registration and collection of all examples, 13 healthy and stable examples are examined using library and field studies along with the review of historical documents. The results show that many features of houses in Urmia have been somehow coordinated with cultural, religious, economic and social variables, and despite the existence of common concepts in the formation of physical patterns (e.g. climate, economics, politics, etc.), there are obvious physical housing differences. According to the physical analysis results, the social class of the residents has played a prominent role in the physical classification of the houses.