تحليل بوطيقاي «سيمرغ» و «ققنوس» در گذار از حماسه و عرفان به شعر نو فارسي با تكيه بر شعرِ «ققنوس» نيما يوشيج

Poetry analysis of "Simorgh" and "Phoenix" in the transition from Epic and mysticism in modern Persian poetry based on the poem "Phoenix" by Nima Youshij

سيمرغ و ققنوس به مثابۀ موجوداتي اسطوره اي، جلوه هاي تصويري متفاوتي در هر يك از گونه هاي ادبي دارند. مدعاي مقاله اثبات، اين است كه اين پرندگان از حيث وجودي داراي ويژگي¬هاي متعددي هستند كه هر گونة ادبي به فراخور بافتار خود، بر بخشي از آن ويژگي ها توجه مي‌كند و اين نكته در گذارِ شعرِ كلاسيك به نو فارسي كاملاً مشهود است. براي اثبات مدعاي مطرح¬شده، شباهت¬ها و تمايزهاي وجودي سيمرغ و ققنوس را در نمونه¬هاي برجستۀ حماسي، عرفاني و شعر نو بررسي كرده¬ايم و تمايز نگاه نيما را از اين منظر تحليل نموده‌ايم. پژوهش حاضر در پي پاسخگويي به دو سؤال اساسي است: خوشه‌هاي تصويري سيمرغ و ققنوس در گذار از حماسه و عرفان به شعرِ نو فارسي دچار چه تحولاتي شده‌‌ است؟ بوطيقاي تصويرِ ققنوس در شعرِ «ققنوس» نيما تا چه اندازه معرفِ نگاه نوي است كه او به دنبال طرح و بسط آن در شعرِ نو فارسي بوده است؟ نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نيما با بهره‌گيري از آشنايي ذهن انسان ايراني با تصاويرِ سيمرغ و ققنوس، اين بار ققنوس را در ساختاري سمبوليك و با غلبه‌ دادن وجه عينيت‌گراي شعرش و براي ارائه انديشه سياسي- اجتماعي‌اش به كار مي‌گيرد، حال آنكه در اشعار سمبوليك پيش از او، همواره وجه انتزاعي شعر غلبه داشت. علاوه بر اين ارائه روايت تام و البته كوتاه اين شعر، در پرتو انسجام تصاوير شعري، تلاش تازه نيما را براي جايگزين كردن «تصوير به جاي تصريح» نشان مي‌دهد.

Simorgh and Phoenix, as mythical creatures, have different visual effects and images in every literary genres. The claim that this study seeks to prove is that these birds have many existential characteristics that any literary genre, according to its context, pays attention to, and this point is quite obvious in the transition of classical poetry to the New-Persian one. Accordingly, in order to prove this claim, the similarities and existential differences between Simorgh and Phoenix in the prominent examples of epic, mystical and modern poetry are examined, and the differences between Nima's view from this perspective is studied and analyzed as well. The present study aims to answer two fundamental questions: What changes are occurred in the image clusters of Simorgh and Phoenix in the transition from epic and mysticism to modern Persian poetry? To what extent does the poetic image of Phoenix in Nima's poem "Phoenix" represent a new look that he sought to design and expand in modern Persian poetry from the pictorial poetics point of view? The results of this study represent that Nima uses Phoenix in a symbolic structure via utilizing the familiarity of the Iranian human mind with the images of Simorgh and Phoenix. Furthermore, this time he employs the phoenix in a symbolic structure, overcoming the objectivist aspect of his poetry and presents his socio-political thought, while the aspect of the poem always prevailed in the symbolic poems before him. In addition to presenting the complete and, of course, short narration of this poem, the findings shows Nima's new attempt to replace "the image instead of the specification", thanks to the coherence of the poetic images.