عنوان مقاله :
متكلمان امامي عصر امام صادق(ع) و مسئلۀ استطاعت
عنوان به زبان ديگر :
Imamite Theologians in the Time of Imam Sādigh (P.B.U.H.) and the Issue of Istiṭā‘a (Ability to Act)
پديد آورندگان :
موسوي خلخالي، احسان دانشگاه اديان و مذاهب قم، ايران , صفري فروشاني، نعمت الله جامعه المصطفي العالميه قم، ايران
كليدواژه :
استطاعت , امام صادق(ع) , اصحاب امام صادق(ع) , زرارةبن‌اعين , مؤمن الطاق , هشام‌بن‌حكم , متكلمان امامي
چكيده فارسي :
موضوع استطاعت به‌معناي توان انسان در ارتكاب فعل، براي بررسي رابطۀ ارادۀ انسان با ارادۀ مطلق خداوند مطرح شده است. اين موضوع از ديرباز در ميان مسلمانان مطرح بوده است. اماميه و متكلمانشان نيز از اين مسائل دور نبوده‌اند. دراين‌باره طيفي از نظرياتِ آزادي اراده، جبر و راه ميانه هم در ميان كليت مسلمانان و هم در حلقه‌‌هاي اماميه مطرح شده است، چندان كه اين موضوع را مي‌توان كليدي براي شناسايي مرزبندي‌‌هاي دروني متكلمان امامي دانست. در اين مقاله با نگاهي به عقايد منسوب به اصحاب امام صادق(ع) در نوشته‌‌هاي متكلمان و فرقه‌نگاران و سنجيدن آن‌‌ها با رواياتي كه خود اماميه نقل كرده‌اند، در پي شناخت صورت‌بندي‌‌هايي برمي‌آييم كه متكلمان امامي دراين‌باره مطرح كرده‌اند. از اين رهگذر مي‌توان دريافت كه آزادي مطلق اراده و نيز راه ميانه (امر بين‌الامرين) و گرايش‌‌هاي اندكي شبيه به جبريه در ميان اماميه قائلاني داشته است.
چكيده لاتين :
The issue of istiṭā‘a, meaning man’s ability to commit an act, has been raised to examine the relationship between man’s will and the Absolute Will of God. This issue has been raised among Muslims for a long time. The Imamites and their theologians have not been excluded from these issues either. In this regard, a range of theories of “free will”, “determinism” and “intermediate position” has been proposed both among all Muslims and in Imamite circles in a way that this issue can be considered a key to distinguishing the internal boundaries in Imamite theology. In this article, by reviewing the beliefs attributed to the companions of Imam Sādigh (P.B.U.H.) in the writings of theologians and historian of sects and comparing them with the narrations narrated by the Imamites themselves, we seek to identify the formulations that have been proposed by Imamite theologians in this regard. In this way, it can be understood that the “absolute freedom of will”, “the intermediate position” (amrun bayn al-‘amrayn), and a few approaches near to “determinism” have been supported among the Imamites.
عنوان نشريه :
جستارهايي در فلسفه و كلام
