تحليل اثر متقابل ژنوتيپ و محيط بر عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي نخود با استفاده از مدل‌هاي AMMI و باي‌پلات GGE

Genotype and environment interaction analysis for grain yield of chickpea genotypes using AMMI and GGE biplot models

در پژوهش حاضر، 18 لاين و رقم نخود سفيد در سه ايستگاه سردسيري ديم شامل مراغه، كردستان و شيروان به مدت سه سال (1392-95) ارزيابي شدند. نتايج تحليل واريانس نشان داد كه اثرهاي محيط، ژنوتيپ و تعامل ژنوتيپ و محيط معني­دار بودند. تحليل تغييرات اثر متقابل ژنوتيپ و محيط با استفاده از مدل AMMI حاكي از معني­دار بودن تغييرات ناشي از دو مؤلفه اصلي تعامل با توجيه 67/9 درصدي بود، درحالي­كه اين دو مؤلفه در روش باي­پلات GGE حدود 65 درصد از تغييرات را توجيه نمودند. نتايج ارزيابي پايداري ارقام با استفاده از آماره­هاي AMMI بسيار مشابه با باي­پلات AMMI2 بود. اين تشابه تا حدودي ميان روش باي­پلات GGE و AMMI نيز مشاهده شد. در هر دو روش، محيط­ ها به گروه­هايي با ژنوتيپ­ هاي برتر جداگانه تقسيم شدند و رفتار برخي مكان‌ها در گزينش ژنوتيپ‌ها در همه سال­ها مشابه و در برخي ديگر متفاوت از هم بود، بنابراين نتيجه ­گيري شد كه الگوي تكرارپذيري ژنوتيپ­هاي برتر در هر مكان تحت شرايط ديم، با چالش همراه است. ارقام شاهد ثمين، قزوين و جم، عملكرد دانه و پايداري عملكرد مطلوبي از خود نشان دادند. با وجود اين­كه امكان انتخاب ژنوتيپ­ هاي پرمحصول و پايدار در بين لاين­ ها نسبت به ارقام شاهد ضعيف بود، اما ژنوتيپ­ هاي شماره يك، سه، شش، 12 و 14 با توجه به عملكرد بالا مي­توانند در سازگاري خصوصي مورد استفاده قرار گيرند و منابع ژنتيكي مطلوبي براي معرفي ارقام متحمل به تنش خشكي و سرما در ديم­زارهاي مورد مطالعه باشند.

In the present study, 18 lines and cultivars of chickpea were evaluated in three cold dryland stations including Maragheh, Kurdestan and Shirvan for three years (2014-2016). Results showed that the environments, genotypes and their interaction effects were significant. Interaction analysis using the AMMI model indicated that the two principal components (IPCAs) significantly accounted for 67.9% of the total variation. However, these two components accounted for about 65% of the changes in the GGE biplot method. Evaluation of genotype yield stability using AMMI statistics was very similar to AMMI2 biplot. This similarity was also partially observed between the AMMI and GGE biplot methods. In both models, the environments were subdivided into groups with separate superior genotypes and the behavior of some sites in the selection of genotypes was similar across years, while in some other sites, it was different. Therefore, it is concluded that the reproducibility pattern of superior genotypes in each site is challenging under dryland conditions. Control cultivars of Samin, Gazvin and Jam showed good grain yield and stability. Although, the ability to select high yielding and stable genotypes among the lines was poor compared to control cultivars, genotypes NO. 1, 3, 6, 12 and 14, due to their high yield, can be used in specific adaptation and suitable genetic sources for introducing drought and cold tolerant cultivars in the studied fields.