استفاده از تحليل عاملي جهت تدوين، ارزيابي و شناسايي موثرترين معيارهاي دانش بومي در مديريت و برنامه‌ريزي منابع آب مناطق خشك و نيمه خشك ايران (استان يزد)

Using factor analysis in compilation, evaluation and identification of the most effective criteria of indigenous knowledge in the management and planning of water resources in arid and semi-arid regions of Iran ( Yazd Province)

با توجه به سوءمديريتهاي واقع شده در حوزه استفاده، احيا و تخصيص منابع آب، بازگشت و استفاده از فن‌آوري‌ها و دانش‌هاي بومي و به روزآوري آنها و بومي كردن فناوري‌هاي مدرن امري اجتناب ناپذير است. از آنجاكه يكي از ركن‌هاي مهم برنامه‌ريزي و مديريت در حوزه منابع آب شناسايي مناسبترين معيارها يا عوامل موثر در آن مي‌باشد در اين پژوهش با مرور وسيع منابع داخلي و خارجي در حوزه دانش بومي و همچنين استفاده از نظر متخصصان و خبرگان استان يزد با روش دلفي متغيرها شناسايي و پرسشنامه تهيه شد، سپس متغيرهاي تاثيرگذار با استفاده از روش‌هاي مناسب مانند تحليل عامل اكتشافي و تجزيه به مولفه‌هاي اصلي مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصله نشان مي‌دهد كه شش عامل اصلي محافظت و ﭘﺎﻳﺪﺍﺭي، مديريت، كل‌نگري، مقرون به صرفه بودن، ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻱ، پويايي از جمله عوامل و معيار‌هاي دانش بومي در مديريت و برنامه ريزي منابع آب استان يزد بوده است، همچنين متغيرهايي چون حفظ تنوع زيستي، مديريت صحيح و اصولي، مقرون به صرفه بودن و حفظ حيات وحش نيز از اهميت بيشتري برخودار بوده‌اند

Due to mismanagement in the field of use, rehabilitation and allocation of water resources, the return and use of local indigenous technologies and knowledge and also their updating, plus localization of modern technologies make it inevitable. Since one of the important elements of planning and management in the field of water resources is to identify the most appropriate criteria or effective factors in it, so in this research with extensive study of internal and external sources in the field of indigenous knowledge and also using the opinion of specialists and experts of Yazd Province, the variables were first identified through Delphi method and then a questionnaire was prepared. Thereafter, the effective variables were examined and evaluated using appropriate methods such as exploratory factor analysis and principal component analysis. The research findings indicate that the six factors of protection and stability, management, holistic, cost-effectiveness, compatibility, and dynamism have been the primary factors and criteria of indigenous knowledge in the management and planning of water resources in Yazd Province. Variables such as biodiversity conservation, proper management, cost-effectiveness, and wildlife conservation have been also more important compared to other variables.