ترجمه شعر به شعر؛ سرقتي ادبي يا صنعتي بلاغي؛ پژوهشي تاريخي در ترجمه شعر به شعر عربي و فارسي تا قرن ششم هجري

Translating poetry as poetry, a difference between plagiarism and creativity; a historical study about translating poetry as poetry, a study of Arabic and Persian till the sixth century

ترجمۀ شعر به شعر در ادبيات كهن بدين معنا بود كه شاعر توانمند و داراي نبوغِ سرشار در دو زبان عربي و فارسي، براي آشكار كردن قدرت شاعري و نبوغ خود در حوزۀ ادب و شعر، يك يا چند بيت را از عربي به فارسي يا بالعكس (شعر كلاسيكي به شعر كلاسيكي) ترجمه مي‌كرد. ترجمۀ شعر به شعر حلقه‌اي به هم پيوسته از موضوعات و مسائلي است كه از دو ناحيۀ مضمون و شكل قابل بررسي است. اما آنچه در اين جستار اهميت دارد، تحقيق پيرامون ترجمه از دو منظر است: ترجمه صنعتي بلاغي يا سرقتي شعري؛ پس بايد بين دو اصل ياد شده تمايز قائل بود؛ يعني ترجمه، صنعتي ارزشمند يا سرقتي است كه صاحب آن، مورد سرزنش واقع مي‌شود. در اين پژوهش برآنيم تا به روش مقابلۀ تطبيقي و با تكيه بر منابع تاريخي به ترجمه‌هاي شعر به شعر –عربي به فارسي وبالعكس-تا قرن ششم هجري و كاربست مفهوم صنعت يا سرقت بر آن، بپردازيم.يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه ترجمۀ شعر به شعر؛ صنعتي است آشكار كه مترجم بدان اذعان كرده و ابياتي متفرقه در ديوان اوست، اما پيوستِ بيت ترجمه شده به يك قصيده مستقل و عدم ذكر اسم شاعر يا اقرار به ترجمه بودن شعر؛ نقطه تمايز دقيق ميان صنعت و سرقت است؛ افزون بر آن، تغييراتي است كه مترجم با ايجاد آن در ترجمه، خود را صاحب و آفريننده مضمون شعر معرفي مي‌كند، و آن هم از راه به كارگيري ابزارهايي مشابه با آنچه گذشتگان در خصوص سرقت شعري، آورده‌اند.

In classic literature translating poetry means that a poet knows Arabic and Persian and starts translating a part or parts from Arabic to Persian or vice versa(classic to classic). And, all this is for revealing the poetry power in literature. Translating poetry as poetry is a part of a series of issues and subjects which are related to it based on the subject and form. What important hear is the study of translations from two bases; translation is a creative process in classic poetry and problems of poetry plagiarism. There should be a coincidence between these bases according to the differences between a translation being a creative work or plagiarized one may degrade the poet. This comparative study is based on historical references and tries to work on poetic translations in a Arabic and Persian till the sixth century trying to apply the concept of creativity or plagiarism. We concluded that translating poetry as a creative work should be accepted by the poet himself. They should not be different parts in a book. But, manipulating the translated part in a poem and never mentioning the writer's name is a distinguishing point between a creative work and a plagiarized one