كاركردهاي بلاغت در انتقال مفهوم تهذيب نفس در سوره شمس

Functions of Rhetoric in Conveying the Concept of Self-Purification in Surah Ash-Shams

در سوره­ هاي قرآن مجيد بين معنا با ابزارهاي تعابير تعامل وجود دارد. از جمله­ ي اين سوره ­ها، سوره­ ي شمس است. اين سوره­ ي كوتاه با يك قافيه و يك وزن موسيقي زيبا و با سوگندهاي فراوان به زيباترين عناصر طبيعت و به نفس انسان و سوگند به خالق اين پديده ها و با استفاده از تعابير بلاغي و ادبي كوشيده است، انعكاس زيبايي از تهذيب نفس را به نمايش بگذارد. هدف اين مقاله، بيان ارتباط بين بلاغت با مضمون اين سوره؛ يعني تهذيب نفس است. از جمله يافته­ هاي اين مقاله، فعليه بودن جملات و غالب بودن فعل متعدي در اين سوره و معرفه و نكره بودن برخي از عناصر سوگند و در پي هم آمدن سوگندها در اين سوره در جهت انتقال معناي تهذيب نفس است. هجاهاي بلند در ابتداي آيه و تكرار مصوت ( ا ) و نوع قافيه و موسيقي دروني اين سوره، نقش بلاغت و ادب را در انتقال اين مضمون پر رنگ­تر نموده است. اين يافته­ ها گوياي اين است كه زير شاخه ­هاي علم بلاغت در راستاي مضمون مد نظر سوره قرار دارد. اين مقاله با در نظر داشتن سؤال چگونگي نقش بلاغت در انتقال معناي تهذيب نفس، در اين سوره، بر آن است تا با تكيه بر متن اين سوره و استخراج امثال و شواهد آن به اثبات اين موضوع بپردازد و با اتخاذ روش توصيفي و تحليلي آيات، اشاره به تعامل بلاغت و موسيقي در انتقال معنا داشته باشد.

In surahs of the Holy Qur’an, there is an interplay between meaning and the means of expression. One example of this can be seen in Surah Ash-Shams. This short surah with a beautiful rhyme and music, and with numerous oaths to the most beautiful elements of nature and to the human soul, and the oath to the creator of these phenomena and by using rhetorical and literary interpretations has tried to reflect the beauty of self-purification. The present article aims to articulate the relationship between rhetoric and self-purification, which is the theme of this surah. Among the findings of this research are the existence of verb-initial sentences and the predominance of the transitive verbs in this surah and the (in)definiteness of some elements of the oath and the succession of oaths in order to convey the meaning of self-purification. The long syllables at the beginning of the ayahs and the repetition of the vowel (ا) and the type of rhyme and inner music of this surah have made the role of rhetoric and literality in conveying this theme more colorful. These findings indicate that the sub-branches of rhetoric are in line with the theme of the surah. Considering the question of the role of rhetoric in conveying the meaning of self-purification in this surah, the present descriptive and analytical study intended to prove this reality by relying on the text of this surah and by extracting examples and evidences depict the interaction of rhetoric and music in the transmission of meaning.