تمايز سوره هاي مكي و مدني بر اساس نقش‌هاي زباني (مطالعه موردي سوره‌هاي مريم و طه، نور و احزاب بر اساس الگوي ارتباطي رومن ياكوبسن)

The Distinction between Makki and Madani Surahs apropos Language Functions: A Study of Surhas Maryam, Ṭā ḥā, An-Nur, and Al-Ahzab Based on Roman Jakobson's Communication Model

متني و مخاطبان آن شكل و نمود متفاوتي دارد. شرايطي كه گيرنده پيام در سوره‌هاي مدني دارد متمايز از سوره‌هاي مكي است، اين تفاوت در شرايط موجب تمايز در معني نيز شده است؛ از اين رو مي‌توان با رويكردهاي جديد زبانشناسانه اين تمايز را بصورت علمي روشن نمود. بر اساس نظريه ارتباطي ياكوبسن تمركز كلام متوجه هر كدام از عناصر كلام باشد، نقش و كاركرد كلام نيز متمايز مي‌گردد. فهم و درك مضامين آيات با ديد خطاب‌گونه بر آن‌ها هدفي است كه اين پژوهش بر آن است؛ محقق گرداند. تفاوت در مخاطب و بافت خطاب چه تأثيري در نقش‌هاي زباني و جهت‌گيري خطاب دارد؟مساله و پرسشي است كه پژوهش حاضر با توجه به كاركرد نقش‌هاي زبان در دريافت و فهم مفاهيم مبتني برالگوي زبانشناسيِ ياكوبسن بر آن است با استفاده از روش توصيفي- تحليلي مورد بررسي قرار دهد تا با بررسي تفاوت مخاطب و گيرنده و اثر آن در كاركردِ زباني پيام، افق جديدي براي فهم و دريافت قرآن كريم و تمايز سوره ­هاي مكي و مدني ‌گشايد. بدين منظور از ميان سوره‌هاي مكي قرآن، دو سوره مريم و طه كه ارتباط دو جانبه در آن مشهود است، و از ميان سوره‌هاي مدني دو سوره نور و احزاب به صورت گزينشي انتخاب گرديد تا با ديدي مقايسه‌اي؛ انواع خطاب‌ها مورد تبيين قرار گيرد. با توجه به ويژگي تعليمي و آگاهي بخشي نقشِ ترغيبي زبان، كاربرد اين نقش نسبت به ساير نقش‌هاي زباني در قرآن كريم به ويژه آيات مدني غالب است. جهت‌دار بودن پيام به سوي موضوع با ويژگي قايل صدق و كذب بودن عبارات؛ يعني كاركرد ارجاعي زبان از ديگر نقش‌هاي پركاربرد در ميان آيات مورد نظر بود. اكثر خطاب‌هاي موجود در سوره‌ها نسبت به بندگان، خطاب‌هايي غير مستقيم بوده و خداوند از زبان پيامبران خويش پيام را به تمام مخاطبان القا مي‌كند.

The divine word as a text that has been presented to its audience in the process of conveying the meaning takes diverse forms depending on situational and textual contexts as well as the addressees. The condition of the receiver of messages in Madani surahs is different from that of Makki surahs. A difference that has made distinction in meanings. That said, it is possible to scientifically illuminate this distinction using new linguistic approaches. According to Jakobson’s communication theory, when the concentration of the discourse is on each one of its elements, it finds a different function. The present study aimed at comprehending the themes of ayahs from an addressing viewpoint. Considering the language functions based on Jakobson's model and with the aim of opening up a new horizon for the reception and comprehension of the Holy Qur’an and the distinction between Makki and Madani surahs, the question of the present descriptive-analytical article concerned the effect of difference in the audience and context on language functions and addressing direction. Therefore, the difference in the audience and receiver and their impact on the linguistic function of message were examined. To this end, surahs Maryam and Ṭā ḥā as Makki surahs with a clear mutual interaction in their text, and surahs Al-Nur and Al-Ahzab as Madani surahs were purposefully selected as the corpus of the study and for the explication of different types of address in a comparative manner. Given the instructional and informational feature of the persuasive function of the language, the application of this function as compared with other ones is prevalent in the Holy Qur’an particularly in Madani ayahs. The message being directed towards the subject with the characteristic of verifiability and falsifiability of the truth of the expressions, that is, the referential function of language, was another widely used role among the ayahs in question. Much of the address in these surahs are indirect sermons for the servants, and God conveys the message to all the audience through the words of His prophets.