تحليلي بر سازه هاي چوبي شيبدار در ساختمان‌هاي صنعتي شمال ايران مربوط به دوران پهلوي

An Analysis of Wood Sloped Structures in Industrial Buildings of North of Iran Belonging to the Pahlavi Era

اهداف: ورود معماران خارجي و بازگشت تحصيلكردگان ايراني خارج از كشور، سبب ظهور شكل جديدي از معماري شد. پوشش شيرواني با سازه­ هاي خرپايي از رهاوردهاي معماري اين دوران است. در بسياري از ساختمان­ ها و حتي براي پوشش بناهاي صنعتي نيز به واسطه پوشاندن دهانه­ هاي بزرگ از خرپا استفاده شد. پژوهش حاضر سعي دارد به تفاوت سازه­ هاي خرپايي ايراني و غيرايراني در بناهاي صنعتي بپردازد. روش ها: گام اول پژوهش با اتكا به مطالعات كتابخانه­ اي و بازخواني دوباره اسناد و متون برجاي مانده، به نقد و بررسي موضوع مي­ پردازد. در بخش ديگر از فرآيند پژوهش، بر پايه مشاهدات ميداني و عيني، شش نمونه از ميان بناهاي صنعتي اواخر قاجار و دوره پهلوي، منسوب به ميراث مشترك ايران و آلمان، در دو استان گيلان و مازندران انتخاب و تحليل شده است. يافته ها: از شش نمونه سازه شيب دار، دو مورد با خرپاي ايراني اجرا شده و در چهار نمونه ديگر خرپاي غيرايراني مورد استفاده قرار گرفته است. گروه اول تنها سازه­ هاي شيبدار محسوب مي­ شوند (فقط ظاهر خرپا) و گروه دوم در دسته سازه­ هاي خرپايي­ هستند. نتيجه گيري : بررسي دو گروه متفاوت از سازه­ هاي شيبدار در جريان تحقيق اين مطلب را روشن كرد كه خرپاي ايراني به لحاظ تركيب قرارگيري اعضاء، برش چوب، اتصالات و توزيع نيروها، متفاوت از خرپاي فرنگي است و آنچه ما در ايران خرپا مي­ ناميم، تنها از جنبه شكلي مشابه خرپا هستند و به لحاظ سازه ­اي تفاوت­ هاي آشكاري را با يكديگر دارند.

Aims: The arrival of European architects and the return of the Iranians students were the root of modern architecture in Iran. Roofing with truss structures is one of the architectural achievements of this period. In many buildings, and even for covering industrial buildings, trusses were used to cover large spans. The present study tries to address the differences between Iranian and non-Iranian truss structures in industrial heritage buildings. Materials & Methods: The first step of the research is documentation. The second part is based on the field study and structural analysis. Six samples were selected from among from the shared-heritage of Iran and Germany in the late Qajar and beginning Pahlavi era in the Gilan and the Mazandaran provinces. The methodology was set to explain the difference between Iranian and non-Iranian truss structures. Findings: Among the six selected samples of sloping structures, the two were made with Iranian truss systems and in the four other samples non-Iranian truss systems. The first group is only pretending to be sloping structures but the second group could be categorized as real truss structures. Conclusion: Investigating the two different groups of sloped roof structures suggests that Iranian truss systems are different from the western truss due to deployment of elements, cut of the wood, joints and distribution of forces. It shows that what we name as Iranian systems of truss structure is only similar in face with the western truss systems; and in statics point of view, those are different obviously.