تحليل تطبيقي گفتمان ايدئولوژيك «ديگري روشنفكر» در نمايشنامه‌هاي آي بي‌كلاه، آي باكلاه و جمعه نه‌چندان خوب

A Comparative Analysis of the Ideological Discourse of “the Enlightened Other” in the Plays “Small a, Capital A” and “No-Good Friday

رويكردهاي اخير ادبيات تطبيقي در جستجوي اين امر هستند كه برخورد گفتمان­‌هاي مختلف را بيشتر از گذشته مورد بررسي قرار دهند. از مهم‌­ترين جلوه­‌هاي گفتمان‌هاي پسااستعماري ديالكتيك «خود» و «ديگري» است كه اين تقابل به شكل­‌هاي گوناگوني مي‌­تواند نمود پيدا كند كه در يكي از اين موارد روشنفكر مي‌­تواند در مقام «ديگري» بازنمايي گردد. دو نمايشنامه آي بي­كلاه، آي باكلاه و جمعه نه‌چندان خوب از جلوه‌­هاي گفتمان­ پسااستعماري هستند كه در جهت برملاسازي گفتمان استعماري حاكم بر جامعه و زمانۀ خويش نگاشته شده‌­اند و قهرمان­‌هاي دو نمايش­نامه (ويلي و مرد روي بالكن) با وجود زندگي در حاشيه گفتمان مسلط بر جامعه، از جمله روشنفكراني هستند كه عليه استعمار حاكم به پا مي­‌خيزند. اين پژوهش در نظر دارد با استفاده از رويكرد تطبيقي، اين دو گفتمان پسااستعماري را با تكيه بر تعريف ادوارد سعيد از فرد روشنفكر، و با در نظر گرفتن گفتمان ايدئولوژيك موجود بررسي كند تا شباهت­‌ها و تفاوت‌­هاي اين دو گفتمان از حيث تعريف و كاركرد فرد روشنفكر مشخص شود و شمايل و تعريف بارزتري از فرد روشنفكر در مقايسه با ديگر شخصيت­‌هاي موجود آشكار گردد. يافته‌­هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اگرچه بين دو شخصيت اصلي اين دو نمايش­نامه تفاوت­‌هايي وجود دارد، به طور كلي اين دو روشنفكر ترويج گفتمان ضد استعماري را به عنوان يك امر اخلاقي مي‌پذيرند. مقاومت در برابر ظلم، تسليم ناپذيري و حقيقت جويي از جمله مواردي است كه اين دو روشنفكر اتخاذ مي‌­نمايند.

The recent approaches in comparative literature are looking to do a more in-depth study of the encounter of the various discourses, compared to the past. One of the most essential aspects of the Postcolonial discourses is the dialectic of “self” and “other”, a contrast that can appear in various forms, in one of which the enlightened can reappear as the “other.” The plays Small a, Capital A, and No-Good Friday are emblems of the Postcolonial discourse that have been penned in order to expose the colonial discourse ruling over its society and era. The protagonists of the two plays (Willie and the man on the terrace) are some of the enlightened people who rise against the ruling colonialism, despite living in the margins of the discourse dominant on their society. This research aims to study these two Postcolonial discourses using the comparative approach and based on Edward Said’s definition of the enlightened, and considering the existing ideological discourse in order to shed light on the similarities and differences of these two discourses regarding the definition and function of the enlightened person and to introduce a more sensible definition and image of the enlightened, compared to other existing characters. The findings of this research show that although there are differences between the two protagonists of the plays, these two enlightened people accept the popularity of the anti-colonial discourse as an ethical matter. Resistance against oppression, resilience, and seeking the truth are a number of actions adopted by the two enlightened people.