بسط نظريه تقصير در قانون مجازات اسلامي مصوب 1392

The Expansion of the Fault Theory in the Islamic Penal Code Passed in 2013

در ادبيات حقوق كيفري، قصد مجرمانه به عنوان ركن اصلي مسؤوليت كيفري و عنصر تقصير (خطاي جزايي) به عنوان امري استثنايي شناخته مي‌شود اما قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 نظريه تقصير را به عنوان مبناي مسؤوليت كيفري توسعه داده است. به طوري كه مي‌توان گفت از اين پس، عنصر تقصير همتاي عنصر عمد بايد به عنوان اركان دوگانه مسؤوليت كيفري شناخته شود. اين مقاله تلاش دارد با شناسايي مصاديق اين توسعه، بسط نظريه تقصير درقانون مجازات اسلامي 1392 را به اثبات برساند. به موجب اين توسعه، براي احراز رابطه سببيت، نظريه سنتي مسؤوليت سبب مقدم با پذيرش نظريه تقصير تعديل يافته است. تحول ديگر آنكه مسؤوليت كيفري اشخاص حقوقي و مسؤوليت كيفري ناشي از فعل هر دو بر پايه تقصير در قانون اخيرالذكر شناسايي شده است. تحقق مسؤوليت كيفري پزشك نيز در گرو احراز تقصير او در امر معالجه و درمان قلمداد گرديده و در نهايت قتل ناشي از تقصير نيز از مصاديق قتل شبه عمد بر شمرده شده و به موجب اين امر، از دامنه مصاديق قتل خطاي محض كاسته شده است. اين مقاله با روش مطالعه اسنادي و با تكنيك تحليل منطقي، پس از بررسي و نقد نمونه‌هاي متعدد در قانون مجازات اسلامي 1392 ديدگاهي را ارائه مي‌كند بر اين مبنا كه از مهمترين تحولات نظام كيفري ايران، توسعه مسؤوليت كيفري تقصيري است.

In the literature of criminal law, criminal intent as the main pillar of criminal responsibility and the element of guilt (criminal error) is recognized as an exception. But lawmaker in Islamic Penal Code approved 2013 has developed the theory of guilt as the basis of criminal responsibility. From now on, it can be said that the element of guilt, such as the deliberate element, must be recognized as a dual element of criminal responsibility. This article seeks to identify instances of this development, to prove the expanding of the theory of guilt in Islamic Penal Code approved in 2013. By virtue of this development, to establish a causal relationship, the traditional theory of the responsibility of precedent cause has been modified by the acceptance of the theory of guilt. Another evolution is that the criminal responsibility of juridical entities and the criminal responsibility stemmed from both acts have been identified in the recent law based on fault. Fulfilling the physician's criminal responsibility is also based on his fault for treatment. an‎d finally killing from fault is also recognized as manslaughter and by virtue of this; the scope for pure error killing has been reduced. This article by using documentary study method and logical analysis technique, after reviewing and criticizing numerous examples in Islamic Penal Code 2013 provides a perspective that the legislator in the new approach has accepted the theory of guilt as a fundamental pillar of criminal responsibility.