مقايسه مفهوم نفس در قرآن با مفهوم روان در روان شناسي

Comparison of the concept of soul in Quran and psyche in psychology

در منابع روانشناختي با رويكردي اسلامي، غالبا واژه نفس معادل مفهوم روان در نظر گرفته شده و با اين تناظر مفهومي تلاش مي شود تا براي روانشناسي در چارچوب ديني تاريخي تدارك شود. اين مقاله در صدد است تا نشان دهد كه ميزان قرابت مفهومي اين دو واژه تاچه حد است و آيا مي توان اين دو را معادل سازي كرده و با اين نگاه از دانش روانشناسي اسلامي با بهره گيري از علم النفس ياد كرد. روش تحقيق اين پژوهش تحليل متن است. در اين بررسي منابع اصيل تفسيري و لغت، تحليل و با مقايسه آن با روان و تعريف آن در كتاب هاي مرجع روانشناسي، به تحليل نسبت نفس و روان پرداخته شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه واژه نفس در قرآن كريم به معناي حقيقت و هويت انسان به كار رفته است و مي‌تواند ابعاد مختلف وجودي او را در برگيرد. اصلي‌ترين نقطه تمايز نفس و روان در بعد فراجسماني نفس است. روان در روان‌‌شناسي در مكاتب مختلف معنايي مادي و دنيايي دارد. اما در نفسي كه قرآن معرفي مي‌كند بعد فرامادي و فراجسماني، بسيار پررنگ است. به طور خلاصه مي‌توان گفت رابطه نفس و روان عموم و خصوص مطلق است. چرا كه نفس همه حقيقت انسان را نشان مي‌دهد؛ اما روان به ابعاد محدودي از وجود انسان اشاره دارد. با اين توصيف اين تناظر مفهومي موجود كه نفس را معادل روان در نظر مي گيرد، غالبا به تقليل مفهوم نفس منتهي شده و نتايج آن از شمول كافي برخوردار نيست.

In psychological sources with an Islamic approach, the word soul (nafs) is often considered equivalent to the concept of psyche, and attempt to prepare a history for religious psychology. This article seeks to show the degree of conceptual similarity of these two words and whether these two can be equated. The method of this research is text analysis. In this study, the original interpretive and vocabulary sources have been analyzed and by comparing it with the psyche and defining it in psychological reference books, the relationship between the soul and the psyche has been analyzed. The results of this study show that the word soul in the Holy Qur'an has been used to mean the identity of man and can include various aspects of his existence. the main point of difference between soul and psyche is the trans-physical dimension of soul. The psyche has a materialistic meaning in psychology in different schools. But in the soul that the Qur'an introduces, the metamaterial and trans-physical dimension is very prominent. In short, the psyche is a subset of the soul. Because the soul represents all the existence of human; But the psyche refers to limited dimensions of human existence. With this description, the existing conceptual correspondence, which considers the soul as equivalent to the psyche, often leads to a reduction of the concept of the soul and its results are not sufficiently included.