مدلولات تربيت عقلاني در هندسه معرفت‌شناختي ابو حامد غزالي و صدرالمتالهين

The Purports of Intellectual Education in the Epistemological Geometry of Abu Hamed Ghazali and Sadr al-Mutallah

هدف پژوهش حاضر، تحليل تطبيقي بنيان‌هاي معرفت‌شناختي بر اساس ديدگاه‌هاي غزالي و ملاصدرا و استنتاج مدلولات آن در حوزه‌ي تربيت عقلاني با تأكيد بر اهداف، اصول و روش‌هاي تربيتي آن است. يافته‌هاي حاصل حاكي از اين است كه نخست هر دو صاحب‌نظر در زمينه امكان كسب معرفت شناخت حقايق جهان هستي را براي همه‌ي انسان‌ها ميسر مي‌دانند. همچنين با توجه به نظراتي كه پيرامون منابع معرفتي كه هر يك ارائه مي‌دهند به‌تبع آن روش‌هاي كسب معرفتي گوناگوني پيشنهاد داده‌اند. با توجه به اين مباني، مدلولات تربيت عقلاني در قالب اهداف، اصول و روش‌هاي تربيتي قابل استخراج است. برخي از اهداف از ديدگاه غزالي عبارت‌اند از: منطبق بودن علوم با واقعيات، گذر از معرفت عقلاني به معرفت وحياني و...برخي از اصول عبارت‌اند از: تحصيل معرفت وحياني، تكيه بر شواهد علمي، خودشناسي و خلوت‌گزيني، و.... پاره‌اي از روش‌هاي تربيتي شامل: علم‌آموزي، الگوسازي، مشورت با خردمندان، غفلت زدايي و... پاره‌اي اهداف ازنظر ملاصدرا عبارت‌اند از: تلاش در جهت عروج نفس به عالم عقل، ارتحال از عالم عين به عالم علم، ارائه علوم بر اساس سلسله‌مراتب؛ و بعضي از اصول تربيت عقلاني عبارت‌اند از: انديشه ورزي و تعقل، كمال يابي، تكيه بر شهودگرايي در آموزش معارف و... . برخي از روش‌هاي تربيتي شامل: اشتداد وجودي (صيرورت)، پرهيز از سطحي‌نگري و آينده‌نگري، تكيه بر شهودگرايي و پرهيز از تجربه‌گرايي محض، توجه به روش‌شناختي‌هاي مختلف مطالعات علمي و تكيه بر دروس مفاهيم كانوني.

The purpose of the present study is a comparative analysis of epistemological foundations based on the views of al-Ghazali and Mulla Sadra and the deduction of its models in the field of rational education with emphasis on its educational goals, principles and methods. The findings suggested that both scholars first consider the possibility of acquiring knowledge of the facts of the universe available to all human beings. According to these principles, the modules of rational education can be extracted in the form of educational goals, principles and methods. Some of the goals from al-Ghazali's perspective are: Transition from rational knowledge to revelation knowledge and ... Some principles are: Revelation, relying on scientific evidence, etc. Some of the educational methods include: learning, modeling .... Some of the goals of Mulla Sadra's view are: trying to ascend the soul to the realm of intellect, transforming from the real to the realm of science ... and some of the principles of intellectual education are: thinking and reasoning, perfectionism, and so on. Some of the educational methods include: being existential, relying on intuition and avoiding pure empiricism, paying attention to different methodologies of scientific studies, and relying on core concepts- courses.