بررسي تطبيقي زيست‌ پذيري در محله‌هاي شهري قديمي، نوساز و حاشيه‌اي؛ مطالعه موردي محله‌هاي حاجي، اعتماديه و مزدقينه شهر همدان

Comparative Survey of Livability in Traditinal, New and Periphery Neighborhoods; a Case Study of Haji, Etemadieh and Mazdaghineh Neighborhoods in Hamedan City, Iran

زيست‌پذيري از نزديك‌ترين مفاهيم به كيفيت زندگي است كه از طريق آن مي‌توان مطلوبيت محيط زندگي را برآورد كرد. بنابراين هر گونه افزايش يا كاهش ميزان زيست‌پذيري، روشي براي ارزيابي كيفيت زندگي و ماندگاري ساكنان محلات و شهرها است. به موازات توسعه شهرها از جمله شهر همدان، تمام محلات قديمي، جديد و حاشيه‌اي با انواع دگرگوني‌هاي كالبدي، اجتماعي و غيره مواجه شده‌اند. پس انتظار مي‌رود كه زيست‌پذيري در محلات با انواع فراز و نشيب‌ها مواجه باشد و اين امر نياز به بررسي دارد. در مطالعه حاضر، سه محله مختلف شامل حاجي، اعتماديه و مزدقينه بررسي شده‌اند. هر سه محله در دو منطقه واقع شده‌اند. در نهايت از 4 مولفه كالبدي- فضايي، اجتماعي- فرهنگي، اقتصادي و زيست‌محيطي استفاده شد. زيرمعيارهاي هر مولفه به‌صورت سلسله مراتبي چيدمان شد و دو به دو مورد سنجش قرار گرفت. روش مطالعه، تحليلي- مقايسه‌اي و ارزيابي و تحليل داده‌ها نرم‌افزارهاي SPSS 19 و Expert Choice 10 و روش AHP انجام شد. جمع‌آوري اطلاعات از طريق برداشت عيني، تكميل پرسش‌نامه و انجام مصاحبه با شهروندان و مسئولين بوده است. نتايج نشان مي‌دهد كه زيست‌پذيري در محله اعتماديه با امتياز 0/431 كيفيت مطلوب‌تري دارد و دو محله ديگر يعني حاجي (0/322) و مزدقينه (0/246) به ترتيب در مرتبه‌هاي دوم و سوم قرار دارند. مولفه كالبدي و اقتصادي در محله حاجي نسبت به محلات ديگر از مطلوبيت بيشتري برخوردار است، ولي مولفه اجتماعي در محله مزدقينه نسبت به دو محله ديگر برتري دارد. همچنين محله اعتماديه در مولفه زيست‌محيطي نسبت به ساير محلات اولويت دارد.

The item of livability is one of the closest concepts to the quality of life that through it an ideal environmental society can be estimated. Therefore, any increasing or decreasing in the amount of livability is a means to evaluate staying inhabitants in the neighborhoods, regions, and cities. Also, it is a measurement for estimating the quality of life. While the city is developing, at the same time, all its traditional, new and periphery neighborhoods are facing to variety of physical, cultural, etc changes. So, due to existence of some challenging issues and necessity of livability to inhabitants, this needs to be assessed. In this study, three different neighborhoods including Haji, Etemadieh, and Mazdaghineh are investigated. It is interesting that all of them situated in 2 region municipality in Hamedan. There would be four components including physicalspatial, social-cultural, economic, and environmental items. The analytical-comparative methodology is used and in order to data analyzing and final evaluations, SPSS 19 and Expert Choice 10 technique is implemented and finally AHP method is used. To gather data observing, completion questionaires by residetial neighborhood and interviews with experts are used. Final results exhibited that the amount of livability in the neighborhood of Etemadieh is the most, nearly 0.431 points, and Haji and Mazdaghineh respectively are the second and the third livability neighborhoods with 0.322 and 0.246 points. The physical and economic components in Haji neighborhood are more favorable than other neighborhoods, but the social component in Mazdaqineh neighborhood is superior to the other two neighborhoods. The Etemadiyeh neighborhood is also a priority in the environmental component over other neighborhoods.