سياست آگونيسم يا آنتاگونيسم ؟ (نگرش به جهاني شدن در جمهوري اسلامي ايران با تأكيد بر گفتمان اصلاح‌طلبي)

Policy of Agonism or Antagonism? (A Glance at Globalization in I. R. of Iran with an Emphasis on Reformist Discourse)

پژوهش حاضر با هدف بررسي نحوه مواجهه ايران با جهاني شدن و به‌خصوص در دورۀ گفتمان اصلاح‌طلبي (1376-1384) صورت گرفته است. نوع پژوهش حاضر توصيفي - تبييني مي‌باشد كه داده‌هاي آن به روش كتابخانه‌اي گردآوري ‌شده است. براي سهولت دريافتن پاسخ مناسب به سؤال اين پژوهش يعني «گفتمان‌هاي جمهوري اسلامي در مواجهه با جهاني‌شدن چه ديدگاه‌هايي داشته‌اند؟» و در نهايت اين ديدگاه‌ها منجر به چه نوع رابطه‌اي بين آنها شده است؟ از مفهوم امر سياسي شانتال موفه كه در آن سه نوع رابطه را در قبال جهاني‌شدن در نظر مي‌گيرد بهره كافي برده شده است. فرضيه تحقيق بدين صورت مطرح گرديد كه به نظر مي‌رسيد گفتمان اصلاح‌طلبي با اتخاذ سياست رقابتي (آگونيستي) به ‌جاي اتخاذ سياست تخاصم كامل (آنتاگونيسم) امكان سازگاري و مقاومت را براي انديشه انقلاب اسلامي در مقابل تهاجم فرهنگي فراهم كرده باشد؛ درحالي‌كه گفتمان‌هاي قبل از آن، سياست تخاصم كامل (آنتاگونيسم) را اتخاذ نموده بودند. در نهايت يافته‌هاي نهايي پژوهش نشان دادند كه تا قبل از گفتمان و رويكرد اصلاح‌طلبي نوعي بدبيني نسبت به جهاني شدن مطرح بوده و اساساً نوعي سياست آنتاگونيسمي دنبال مي‌شد كه با شروع دوران اصلاحات اين نگرش دچار تغيير و تحول اساسي شد و به جاي سياست آنتاگونيسمي، سياست آگونيسمي در پيش گرفته شد كه در اين ميان ارائة ايدة گفتگوي تمدن‌ها از سوي سيدمحمد خاتمي نقش به سزايي در اتخاذ چنين سياستي داشت.

This paper has been authored to study manner of Islamic Republic of Iran’s confrontation with the phenomenon of globalization, in particular during the reformist discourse (1997-2015). The methodology of the work is descriptive-analytical whose data has been gathered through library research method. The paper has resorted to Chantal Mouffe’s concept of the political to find appropriate answers to the following questions: What approaches did Islamic Revolution discourses follow in confrontation with globalization? What relationships have emerged out of these approaches? Chantal Mouffe’s theory encompasses three relationships vis-à-vis globalization. The hypothesis of this paper argues that reformist discourse had paved the ground for compatibility with and resistance of the Islamic Revolution ideology against cultural invasion by adopting an agonistic policy than a fully antagonistic policy, whereas previous discourses had adopted an antagonistic policy. Findings of the paper indicate that until before the reformist discourse, there was a pessimistic view toward globalization and the dominant approach was antagonistic. With the start of the reformation period, the antagonistic policy underwent drastic changes and was replaced with an agonistic policy. Seyyed Mohammad Khatami’s idea of “dialog of civilizations” played a key role in adoption of this policy.