بررسي مولفه‌هاي فرهنگ سياسي شيعه در انديشه سياسي شريعتي (مطالعه موردي اجتهاد، هجرت، امر به معروف و نهي ازمنكر)

Investigating Components of Political Culture of Shiism in Shariati’s Political Thought (Case Study: Ijtihad, Hegira (Migration) and Enjoining the Good and Forbidding the Evil)

شريعتي نظريه‌پرداز اسلام سياسي چپ در ايران و از جمله نخبگان و متفكران بنام جهان اسلام است. شناخت افكار و انديشه‌هاي شريعتي از ابعادي متفاوت به‌خصوص زماني كه آثارش نقش جهت‌دهنده‌اي در انقلاب اسلامي ايران ايفا كرده است، اهميتي ويژه يافته است. پژوهش پيش‌رو درصدد شناخت مؤلفه‌هاي فرهنگ سياسي شيعه در انديشۀ شريعتي و پاسخ به اين سؤال است كه اين مؤلفه‌ها چگونه در انديشۀ سياسي او متجلي شده‌اند؟ بر اين اساس در چارچوب نظريۀ ساختار-كارگزار و به‌طور خاص، نظريۀ عامليت و فرهنگ مارگارت آرچر و با استفاده از روش كيفي تحليل اسنادي و با مراجعه به آثار به‌جامانده از وي، سه مؤلفۀ اجتهاد، هجرت و امر به معروف و نهي از منكر بررسي شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد هر سه مؤلفه نه‌تنها جايگاه مهمي در انديشۀ شريعتي دارند، بلكه مي‌توان بر اين ادعا خطر كرد كه نظريۀ اسلام انقلابي او بر پايۀ اين سه مؤلفه است.

Ali Shariati was a leftist theorist of political Islam and a renowned elite and thinker in the world of Islam. Understanding Shariati’s thoughts and studying them from various aspects have gained significance especially when his works played an inspiring role in the culmination of the Islamic Revolution. This paper aims to identify components of political culture of Shia school of thought in Shariati’s political thought to find an appropriate answer to the principal question of “How did these components manifest in his political thought?” On this basis, based on the agent-structure theory, and Margaret Archer’s theory of structure agency and culture in particular, as well as Shariati’s works we have studied the three components of Ijtihad, Hegira (Migration) and Enjoining the Good and Forbidding the Evil by qualitative analysis of documents. Findings of the paper indicate that not only all three components have important standing in Shariati’s thought, but also it can be claimed with some degree of risk that his ‘theory of revolutionary Islam’ is based on the said components