كليدواژه :
ﺳﻔﺎل زرﯾﻦ ﻓﺎم , ﮐﺎخ ﻣﻮزۀ ﻧﯿﺎوران , ﮐﺎﺷﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺬاري , ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎﺧﺖ , سبك‌شناسي سفال زرين‌فام اليور واتسون
چكيده فارسي :
سفالينه‌هاي زرين‌فام از جمله آثار سفالي در ايران است كه در طي سده‌هاي ششم و هفتم هجري قمري در مراكز مختلفي در شهرهاي كاشان، ري، ساوه، سلطان‌آباد و تخت‌سليمان توليد شده‌اند. اين آثار داراي فرم‌هاي مختلفي هستند. عدم تاريخ‌گذاري دقيق و مبهم بودن مكان ساخت از جمله عواملي است كه همواره درك چنين آثاري را با دشواري همراه كرده است. اين مقاله بر آن است كه گاه‌نگاري تنگ زرين‌فام موجود در كاخ اختصاصي مجموعۀ فرهنگي- تاريخي نياوران را با رويكرد تطبيقي و انجام مطالعات كتابخانه‌اي مطالعه و تبيين كند. روش انجام اين پژوهش، توصيفي‌تاريخي است و گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و ميداني صورت گرفته و اهدافي همچون دستيابي به تاريخ دقيق‌تر، شناسايي محل ساخت و درك سبك توليدي براي اين تنگ را دنبال مي‌كند. ازاين‌رو نخست، اين ظرف مستند‌نگاري و سپس به توصيف اجزا و شناسايي نقش‌مايه‌ها پرداخته شده است. پس از آن از طريق مطالعۀ تطبيقي با آثار تاريخ‌دار، با مراجعه به منابع كتابخانه‌اي و با تكيه بر چهارچوب سبك‌شناسي1 اليور واتسون2، تاريخ‌گذاري و مكان ساخت اين اثر واكاوي شده است. ازاين‌رو سه پرسش اصلي اين پژوهش از اين قرار است كه تنگ زرين‌فام (صُراحي) كاخ موزۀ نياوران مربوط به چه مقطع زماني است؟ مركز ساخت آن كجا بوده است و بر اساس كدام‌يك از سبك‌هاي شناخته‌شده توليد سفال زرين‌فام ساخته شده است؟ نتايج حاصل از اين پژوهش بيانگر آن است كه محل توليد اين تنگ كاشان بوده و در اواخر سدۀ ششم و اوايل سدۀ هفتم هجري قمري بر اساس سبك درشت‌نقش3 توليد شده است.
چكيده لاتين :
Lustre potteries, as one of the pottery works in Iran, have been produced during the sixth and the seventh centuries AH in various centers in the cities of Kashan, Ray, Saveh, Sultanabad, and Takht-e-Suleyman. These works have different forms. It is difficult to understand such works due to the lack of accurate dating and the ambiguity of the place of production. This paper aims to study and explain the chronology of the cockerel-headed ewer lustre pottery presented in the Niavaran Palace Museum based on the comparative approach and library studies. The methodology of this research is descriptive-historical, and information gathering has been done in the form of library and field studies. It pursues objectives such as more accurate dating, an identification of the place of production, and an understanding of the production style for this ewer. Therefore, this container is first documented, and, then, the components are described and the motifs are identified. Subsequently, the dating and place of production of this ewer are investigated through a comparative study of historical works, referring to the library resources and deploying the Oliver Watson stylistic framework. Hence, the three main questions of this research are: To which period does the lustre pottery (sorahi) of the Niavaran Palace Museum belong? Where is its manufacturing center? Also, which of the known styles of lustre pottery has been used in its making? The results of this study indicate that the place of production of this ewer was Kashan, and it was produced based on the coarse style in the late sixth century and the early seventh century AH.
