روندهاي جهاني علم و فناوري، راهبردها و اولويت‌هاي آينده‌‌پژوهي آموزش عالي در ايران

Global Trends in Science and Technology and the futures studies of Higher Education in Iran: Priorities and Strategies

هدف: نظام آموزش عالي، همچون ساير بخش‌هاي جامعه ايران، به­شدت متأثر از تغييرات شكل‌ گرفته و در حال وقوع در سپهر جهاني است. بازتاب اين تغييرات در طيفي از اثرگذاري‌هاي سازنده و ويرانگر قابل بررسي است. اين مقاله انديشه‌ورزي در خصوص چگونگي رويارويي با اين تغييرات و ايجاد آمادگي براي بهر‌ه‌مندي از فرصت‌ها و كاهش اثر تهديدهاي حاصل از تغييرات گفته شده است. وقوع بحراني همچون بيماري‌ همه‌گير كرونا، بيانگر آن است كه موضوع تأثيرپذيري از تغييرات، يك اصل جهان­شمول است و صرف­نظر از سطح توسعه‌يافتگي كشورها، تمامي جوامع را شامل مي‌شود و تفاوت در ميزان تأثيرپذيري از تغيير و تأثيرگذاري بر روند آن است. با توجه به اين مقدمه، پرسش اصلي اين مقاله اين است كه در رويارويي با تغييرات جهاني علم و فناوري، كدامين اولويت‌ها براي آينده‌پژوهي آموزش عالي ايران بايد مورد توجه قرار گيرد؟ روش‌: در بررسي تحولات جهاني علم و فناوري، از روش تحليل روند، در دريافت نظر خبرگان جامعه علمي و فناورانه ايران در خصوص تحولات آتي آموزش عالي در ايران، از روش گفتگو با متخصصان، پانل خبرگان، ذهن‌انگيزي و سرانجام به­منظور تصويرپردازي درباره آينده، از روش سناريوپردازي استفاده شده است. يافته‌ها: بررسي‌هاي صورت گرفته بيانگر آن است كه همزمان چهار حوزه تعين‌بخش آينده آموزش عالي در ايران خواهد بود؛ شامل پاسخگويي‌ و مسئوليت‌پذيري اجتماعي نهاد علم، دستيابي به شهرت و نفوذ ملي، تحول در آموزش و حكمراني مشاركت‌پذير. نتيجه‌گيري: دانشگاه‌مداري در برابر تحولات كنوني و نوآيند در گرو توجه همزمان به سه ساحت انديشه‌ورزي است: واقعيت‌مداريُ، مسؤوليت‌مداري و آينده‌مداري؛ به عبارت روشنتر دستيابي به آينده مطلوب دانشگاه مستلزم ايجاد ميدان مشترك ميان سه مدار گفته شده مبتني بر رويكرد تصميم‌گيري داده‌بنيان است.

Purpose: The higher education system, like other sections of Iranian society, is strongly influenced by the changes taking shape and taking place in the global sphere. The reflection of these changes can be seen in a range of constructive and destructive influences. The purpose of this article is to find out how to deal with these changes and the degree of readiness to take advantage of opportunities and reduce the impact of threats from change requires foresight. The occurrence of a crisis such as Covid-19 pandemic indicates that being affected by changes is a universal principle and it includes all societies, regardless of the level of development of the countries and the difference is in the extent to which it is affected by the change and influences its process. Therefore, the main question of this article is: what priorities and strategies for the futures studies of higher education research in Iran should be considered in the face of global changes in science and technology? Method: Trend analysis in the study of global developments in science and technology; interview, brainstorming, and expert panel for receiving the opinion of experts of the Iranian scientific and technological community regarding the future developments of higher education in Iran; scenario method for presenting alternative futures have been used. Findings: The results show that there will be four determinants of the future of higher education in Iran at the same time: social responsibility and accountability of the institution of science; achieving national and international reputation and influence; transformation in education and participatory governance. Conclusion: From a futures studies point of view, stakeholder participation in identifying factors of change, visioning futures, and how to create preferable future situations are key factors in the validity and reliability of the data obtained. In other words, reality, social responsibility, and future-orientation alongside data-driven decision-making are essential for the governance of higher education in Iran.