شناخت مسايل و زمينه‌هاي بروز مشكلات محيط‌زيستي: كاربرد نظريه داده بنياد در مناطق روستايي غرب گيلان

Understanding environmental concerns and contexts: Application of grounded theory in rural areas of the West of Gilan

با فراگير شدن مشكلات محيط‌زيستي، اكوسيستم‌هاي طبيعي در مناطق روستايي نيز در معرض نابودي قرار دارد. اين چالش‌ها عمدتاً ناشي از رفتارهاي افراد در تعامل با طبيعت است. هدف تحقيق حاضر، بررسي و شناسايي زمينه‌هاي بروز و شكل‌گيري مشكلات محيط‌زيستي در مناطق روستايي استان گيلان مي‌باشد. اين تحقيق براساس رويكرد كيفي و مبتني بر نظريه داده-بنياد است. محدوده جغرافيايي تحقيق را روستاهاي غرب استان گيلان و جامعه آماري آن را روستاييان آن مناطق در سال 1399 تشكيل دادند. با استفاده از نمونه‌گيري اشباع نظري با 25 نفر از روستاييان و كارشناسان محيط‌زيستي، مصاحبه‌هاي عميق صورت گرفت. روايي و پايايي اين پژوهش براساس اعتباريابي توسط مشاركت‌كنندگان ارزيابي گرديد. تحليل داده‌ها طي سه مرحله كدگذاري صورت گرفت. 7 مفهوم به عنوان مهم­ترين مسائل محيط‌زيستي شناسايي شد. در كدگذاري انتخابي، هسته اصلي يعني «تخريب محيط‌زيست و ناپايداري اكوسيستم» كشف و مدل نهايي پارادايمي ترسيم شد. شرايط علّي شامل بهره‌برداري مشاع، عدم تفكيك مرز عرصه ملي و شخصي، تغيير كاربري، دپوي زباله، بد مصرفي، چَراي بي‌رويه، منفعت‌طلبي و بهره‌‌برداري معيشتي مي‌باشد. شرايط مداخله‌گر شامل ملي بودن منابع طبيعي، ضعف نظارتي و بهره‌برداري غيراصولي مي‌باشد. در مجموع، يافته‌ها نشان داد كه تخريب محيط‌زيست يك پديده چندعليتي است كه پيوستاري از همگرايي بين مجموعه‌ شرايط علّي و مداخله‌گر در بستري از عوامل ساختي و رفتارهاي روستاييان، زمينه‌هاي بروز آن را موجب شده‌اند. بر اين اساس مي‌توان گفت كه جهت كاهش تخريب و آلودگي و حفظ محيط‌زيست، اصلاحات ساختي در حوزه‌هاي زيربنايي، حمايتي و آموزشي جهت ارتقاء رفتارهاي حفاظت از محيط‌زيست ضروري مي‌باشد.

With spreading environmental problems, natural ecosystems in rural areas are also exposed to destruction. These challenges are mainly due to the behavior of individuals in interaction with nature. The purpose of this study is to investigate and identify the context of occurrence and formation of environmental problems in rural areas of Guilan province. This research is based on a qualitative approach and based on grounded theory. The geographical area of the research was the villages of the west of Gilan province and its statistical population was composed of villagers of those areas in 1399(2019). In-depth interviews were conducted with 25 villagers and environmental experts using theoretical saturation sampling. The validity and reliability of this study were evaluated based on control on validation by the participants. Data analysis was performed in three stages of coding. 7 concepts were identified as the most important environmental issues. in selective coding, the core, i.e., "environmental degradation and ecosystem instability" was discovered and the final paradigm model was drawn accordingly. Causal conditions included communal use, non-separation of national and personal boundaries, land use change, landfill, misuse, wasteful grazing, profit-seeking and livelihood exploitation. The intervening conditions included nationality of natural resources, weak supervision and unprincipled exploitation. Overall, findings showed that environmental degradation is a multi factorial phenomenon that the continuity of convergence between the set of causal and intervening conditions in the context of structural factors and behaviors of villagers have caused its occurrence. Based on this, it can be suggested that in order to reduce degradation and pollution and preserve the environment, structural reforms in the areas of infrastructure, support and education are necessary to improve environmental protection behaviors.