كاربرد مدل هاي تصميم گيري چندمعياره در سنجش درجه توسعه يافتگي سكونتگاه ها (مطالعه موردي: شهرستان هاي استان تهران)

Application of multi criteria models in evaluating development level of human habitations (case study: counties of Tehran province)

رشد ناموزون محدوده ­هاي شهري و منطقه­اي از مشخصه­ هاي بارز كشورهاي جهان سوم محسوب مي­ گردد. مطالعه حاضر به بررسي كاربرد مدل ­هاي تصميم ­گيري چندمعياره در سنجش درجه توسعه يافتگي شهرستان­ هاي استان تهران با استفاده از نماگر­هاي مختلف مي­ پردازد. مهم­ترين اهداف تحقيق، شناخت ميزان نابرابري شهرستان­ هاي استان و ارائه راهكارهايي براي كاهش نابرابري در سطح منطقه ­اي مي ­باشد. بديهي است انجام چنين تحقيقي مي ­تواند وضعيت مناطق مركزي و حاشيه ­اي از نظر تمركز خدمات را نشان داده و روند منطقي برنامه ­ريزي در سطح استان را به نمايش بگذارد. روش پژوهش به صورت روش توصيفي- تحليلي مي ­باشد، به طوري كه با استفاده از 35 نماگر اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، بهداشتي و زيربنايي به تحليل اين نابرابري پرداخته شده است. در اين راستا ابتدا با استفاده از مدل ANP، وزن هر يك از نماگر­ها و متغيرها تعيين گرديد و سپس با استفاده از مدل TOPSIS، VIKOR، SAR و روش تركيبي به رتبه­بندي ميزان توسعه يافتگي هر يك از شهرستان­هاي استان اقدام گرديده است. نتايج گوياي عدم تعادل­ هاي منطقه­ اي در سطح استان تهران است، به گونه ­اي كه تمركز بالاي امكانات در شهرستان­ هاي تهران و شميرانات، و فقدان خدمات كافي در ساير شهرستان­ هاي استان به وضوح قابل مشاهده است. شهرستان شميرانات با ضريب برخورداري 0/6155 به عنوان برخوردارترين شهرستان استان و شهرستان ملارد نيز با ضريب برخورداري 0/739 محروم­ترين شهرستان استان مي­ باشد و اين نشان دهنده شكاف بالاي اقتصاد منطقه ­اي در سطح استان مي­ باشد.

Unbalanced growth of urban and regional areas is one of the main characteristics of third world countries. This research studies development situation of counties of Tehran province using different indicators. The most important goals of this research are recognizing inequality level of Tehran's counties and representing some solutions about decreasing inequality at regional level. Doing this research can show centralization situation of services in core and periphery regions. Research method is descriptive- analytical method, that inequality level has been studies using 35 indicators in economic, social, cultural, sanitary and infrastructural aspects. Therefore, first weight of indicators has been nominated using ANP model, then development level of counties has been determined using TOPSIS, VICOR, SAR, an‎d Synthetic method. Results show regional inequality in province level, which most of services have been concentrated in Tehran and Shemiran counties, and lack of some services in other counties. Counties of Shemiran by 1.6155 coefficient as the wealthiest County, and Malard is the poorest county