ژويي سانس و ارباب دال هايِ برنامه ريزي: چارچوب نوين تحليل عرصه نمادين برنامه ريزي

Jouissance and planning master signifier: New framework for analysis of planning symbolic realm

ميل، بعد اصلي برنامه­ ريزي فضايي است و از سوي ارباب ­دال­ هاي مسلط بر اين عرصه، جهت­ دهي مي­ شود. اين دو گزاره، مايه­ مقاله­­ پيش­رو را شكل مي ­دهد كه قصد آن افكندن پرتوي بر جايگاه ميل در برنامه ­ريزي و كاوش در گسست نوآورانه­ برنامه ­ريزي پسا اثبات­ گرا از برنامه ­ريزي علمي و ابزاري به ­واسطه ­ي طرح مفاهيمي نوين است. نظريه­ برنامه­ ريزي علمي و اثبات­ گرا كه تمركز خود را چگونگي ساخت محيط مصنوع و ساز و كارهاي تصميم­ سازي فني معطوف كرده است، در خلأ آگاهي نسبت به سازوكارهاي ميل و ناخودآگاه، در برخي موارد از تبيين چرايي بروز برخي رفتارها و كنش­هاي متناقض در عرصه­ برنامه ­ريزي ناتوان بوده و تداوم آن بر ژرف­تر شدن بحران آگاهي نسبت به تحولات برنامه ­ريزي، افزوده است. به منظور پاسخگويي به اين كاستي، تأمل در شرح لَكان از «ماهيت و حقيقت» ميل و سوژه، محور اصلي پژوهش خواهد بود. انديشه­ لكان، مكان تدوين آگاهي و درك ناخودآگاه به عنوان جايگاه ميل است و مختصات عرصه­ نمادين برنامه ­ريزي و سازوكار شكل­ گيري ايده­ ئولوژي و گفتمان مسلّط بر اين عرصه را ترسيم مي­ كند و ادعاي ارائه­ نوعي از برنامه ­ريزي كارآمدتر ندارد و تنها منظري است براي بررسي انتقادي واقعيت برنامه ­ريزي. دستاورد مقاله، چارچوبي تحليلي است كه ضمن به ­كارگيري مفاهيم انديشه­ لكان (با تاكيد ويژه بر مفهوم ميل و ژويي­سانس) براي تبيين رُخ­دادها و رفتارهاي كنش­گران عرصه­ تصميم ­سازي، از نظام بسته­ برنامه­ ريزي علمي درمي ­گذرد و نشان دهنده­ نابسنده بودن برخي از اصول جزمي آن خواهد بود.

Desire and master signifiers are key dimensions of spatial planning in Lacan planning and urban policy formation. Positivist or scientific planning theory tried to concentrate on built environment and neglect from the role of emotion and desire. Why is it so difficult to define concisely the meaning of ‘desire in planning’ and many of its dominant concepts— jouissance, unconsciousness, signifiers or master signifier—when deployed in formulating urban planning theory? Lacan's theoretical insights and conceptualizations of split human subject, divided between symbolic consciousness (ego) and unconscious affect can help to empower new dimension of planning thought. The article argues that a Lacanian inspired framework is particularly useful for understanding spatial planning and related discourse, for it provides insight as to how desire and resultant ideological believes shape planning policies. Lacan's psychoanalysis discourse theory suggests an answer based on an understanding of our human subjectivity, a subjectivity that implicitly seeks to overlook contradiction and ambiguity in our desire to fulfill human aspirations for a harmonious and secure world. This article will use Lacanian theory to examine the beliefs of the dominant planning discourse and examines Lacan’s psychoanalytically derived planning theory as to its appropriateness for understanding aspects of planning practice and theory. Lacan theorized not only about language and discourse, but also about that which resides outside of master signifiers and underlies human desire, to provide an understanding of human subjectivity, planning contradictions and motivation.