چرا افراد مهاجرت مي كنند؟ مدل گرانش بسط يافته از 9311- مهاجرت هاي بين استاني در ايران دوره 15

. Assistant professor, Spatial distribution, Migration and Urbanization, National Institute of Population Research,

مهاجرت داخلي مكانيزمي براي سازگاري با تفاوت‌هاي منطقه‌اي و مبناي مهمي براي برنامه‌ريزي است، اما در ادبيات جمعيت‌شناختي كمتر به آن توجه شده است. مهاجرت از مجموعه عوامل پيچيده‌اي تأثير مي‌گيرد كه براي بررسي نياز به ابزارهاي قدرتمندي دارد. مدل گرانش از مهم‌ترين اين ابزارها است كه با دو رويكرد پايه و گسترده، تأثير اين عوامل را بررسي مي‌كند. هدف اين مقاله، بررسي عوامل تأثيرگذار بر مهاجرت منطقه‌اي ايران بر اساس اين مدل است. داده‌هاي موردنياز شامل تعداد مهاجرت‌هاي بين استاني و متغيرهاي اقتصادي-اجتماعي است كه از داده‌هاي سرشماري سال 1395 و بر اساس مطالعات قبلي انتخاب‌شده‌اند. نتايج نشان داد كه مدل پايه گرانش قادر به تبيين 69 درصد و مدل بسط يافته 91 درصد از مهاجرت بين استاني هستند. درمجموع عامل شبكه اجتماعي و سپس مسافت بيشترين تأثير را در مهاجرت منطقه‌اي دارند. تحليل تأثير عوامل دافعه و جاذبه نشان داد كه عوامل دافعه 53 و عوامل جاذبه 39 درصد، از حجم مهاجرت بين دو استان را تبيين مي‌كنند. بر اساس مدل گرانش، در مهاجرت منطقه‌اي نقش عوامل دافعه بيشتر از عوامل جاذبه است. درنتيجه تنها راه تعديل مهاجرت‌هاي منطقه‌اي ايجاد خدمات و امكانات براي مناطق كمتر توسعه‌يافته و كاهش تفاوت‌هاي منطقه‌اي خواهد بود.

Internal migration is a mechanisms to adjustment with regional socioeconomic differences and an important basis for planning, but received less attention in demographic literature. Migration is affected by a complex factors of determination that requires some powerful tools to investigating. Gravity model is one of the most important tools that examines these factors with two pure and generalized approaches. The purpose of this article is investigating these factors in Iran based on this model. The required data include the number of inter-provincial migrations and socio-economic variables obtained from the 2016 census of the Statistics Center of Iran and selected based on previous studies. The results showed that the pure gravity model can explain 69% of inter-provincial migration, while in the generalized model this reached 91%. In general, the social network factor and then the distance have the greatest impact on regional migration. Analysis of the effect of push and pull factors showed that push factors are able to explain 53% and pull factors 39% of the migration volume between the two provinces. Therefore, according to the gravity model of inter-provincial migration in Iran, the role of push factors is more than pull factors. As a result, the only way to moderate inter-regional migration would be to create services and facilities for less developed regions and reduce regional differences.