بررسي و تحليل جنبه‌هاي مختلف آسيب‌ پذيري شهري ناشي از خشك‌ سالي (مطالعۀ موردي:استان تهران )

Investigation and analysis of various aspects of urban vulnerability due to drought in Tehran province

در دهه هاي اخير افزايش جمعيت، توسعۀ صنايع، رخداد خشكسالي و افزايش مصرف آب، موجب فشار بر منابع آب استان تهران شده است. اين وضعيت سبب بروز پيامدهاي زيست محيطي و اقتصادي‌ اجتماعي فراواني شده است. از اين رو، هدف پژوهش حاضر، پايش خشكسالي و ارزيابي اثرات اقتصادي و اجتماعي آن است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف به صورت كاربردي و از لحاظ روش، توصيفي‌ تحليلي و به صورت پيمايشي است. براي تحليل داده ها از نرم افزارهاي SPSS، GIS و Amos استفاده شد. بر اساس نتايج حاصل از پردازش دادههاي بارش و تصاوير ماهواره اي TRMM طي دورۀ زماني 1998ـ 2019 مشخص شد كه بين فراواني رخداد دورههاي خشك و مرطوب در سطح استان تهران، تفاوت معناداري وجود ندارد. با اين‌وجود، در سالهاي انتهايي دورۀ ‌مطالعه‌شده، ناهنجاري بارش در استان تهران تمايل بيشتر به خشكسالي دارد و در هفت سال اخير، سه دورۀ خشك فراگير و نسبتاً شديد حادث شده است. به طور كلي، با توجه به داده‌هاي و اطلاعات مستخرج از پرسشنامه ها ميتوان گفت كه پديدۀ خشكسالي در تهران ابتدا موجب ايجاد تنش ها و آسيب هاي رواني و اجتماعي (با بيشترين بار عاملي 0/894) شده و با پيشرفت اين پديده، زمينه براي ايجاد بحران توليد و معيشت (با بار عاملي0/850) فراهم شده. متعاقب اين اثرات، پديدۀ ديگري به نام فقر و فلاكت ظاهر (با بار عاملي 0/698) و در نهايت، اين عوامل زمينه ساز مهاجرت افراد و تغييرات ساختار جمعيتي (با بار عاملي 0/733) در مبدأ و مقصد مي شوند.

In recent decades, increase of population and development of industries, the occurrence of drought and increasing water consumption has put pressure on the province's water resources. This situation has many environmental and socio-economic consequences. Therefore, the aim of present study is to monitor drought and evaluate its economic and social effects. The present research is applied terms purpose and descriptive-analytical in terms survey. The statistical population in this study includes experts and elites the study area, that finally 80 elites in the province were selected by census method. SPSS Amos and GIS software were used analyze data. Based the results obtained from the processing of precipitation data and TRMM satellite images during the period 1998-2019, it was found that there was no significant difference between frequency of occurrence drywet periods in Tehran province. However, in the last years the study period, rainfall anomalies in Tehran province are more prone to drought, and the last 7 years, three widespread and relatively severe droughts have occurred. In general, it can be said that the phenomenon of drought in Tehran first caused psychological and social tensions and injuries (with the highest factor load of 0.894) with development this phenomenon, the ground for creating a crisis production and livelihood (factor load 0.850) becomes. Following these effects, another phenomenon called poverty and misery appears (with a factor load of 0.698) and finally these factors underlie the migration of individuals and changes in population structure (with a factor load of 0.733) at the origin and destination.