مؤلفه‌هاي مؤثر در ارزيابي اصل مهلت معقول در دادرسي كيفري (با نگاه بر رويه قضايي ديوان اروپايي حقوق بشر)

Effective Components in Assessing the Principle of Reasonable Time in Criminal Proceedings: With a View to the Case Law of European Court of Human Rights

رعايت مهلت معقول در دادرسي كيفري از عناصر مهم دادرسي منصفانه است كه همزمان منفعت و مصلحت متهم، بزه ديده و جامعه را به دنبال دارد. قانونگذار در ماده (3) قانون دادرسي كيفري 1392 با بكاربردن عبارت «در كوتاه­ترين مهلت ممكن» بر ضرورت رعايت اين اصل در دادرسي كيفري تأكيد كرده است. با وجود اين، در حقوق داخلي معياري براي سنجش رعايت اصل مذكور پيش ­بيني نشده و برآورد رعايت آن در پرونده­ هاي مختلف با مشكل مواجه است. يافته هاي اين تحقيق كه به روش توصيفي تحليلي انجام شده است نشان مي دهد، رويه قضايي ديوان اروپايي حقوق بشر حاوي متغيرهايي است كه مي توانند معيار سنجش مهلت معقول در دادرسي كيفري باشند. بررسي آراء صادره ديوان نشان مي دهد پيچيدگي پرونده، اقدامات و رفتار متقاضي، اقدامات طرفين درگير پرونده، تعدد مراجع رسيدگي كننده و ... مي توانند متغيرهايي مهم و تعيين ­كننده تلقي شده و در ارزيابي تسريع يا هدررفت ناموجه زمان در دادرسي كيفري كارآمد باشند. موارد فوق­ الذكر در هر پرونده با ديگر پرونده ­ها متفاوت بوده و به همين دليل تعيين طول متعارف زمان رسيدگي از قبل با واقعيات هم­خواني ندارد.

Observing a reasonable time in criminal proceedings is one of the important components of a fair trial which at the same time is associated with the benefits and interests of the accused, the victim and the society. In Article 3 of the Criminal Procedure Code of 1392, the legislator has emphasized the need to observe this principle in criminal proceedings by using the phrase "in the shortest possible time". However, in domestic law, there is no criterion for assessing the observance of the said principle, and it is difficult to estimate its observance in various cases. The findings of this research, which is conducted through a descriptive-analytical method, demonstrate that the jurisprudence of the European Court of Human Rights (ECHR) contains variables that can be used as criteria for compliance with the principle of reasonable time in criminal proceedings. Examination of the judgements issued by the Court shows that the complexity of the case, the actions and behavior of the applicant, the actions of the parties involved in the case, the multiplicity of investigating authorities, etc. can be considered as important and decisive variables and act effectively in assessment of unjustified waste of time in criminal proceedings. The above conditions are different in each case and, as a consequence, the determination of the normal length of time before the trial is not consistent with the facts.