كليدواژه :
امكانسنجي , سيل , مدل تحليل شبكه , حوضۀ آبخيز گرگان رود , استان گلستان
چكيده فارسي :
استفادۀ دقيق از زمين و آب گامي مؤثر در كنترل فرسايش، تخريب خاك و توسعۀ كشاورزي است. سيل يكي از پديدههاي طبيعي است كه از گذشتۀ دور زندگي انسانها را تحت تأثير قرار داده است. ايران به دليل وسعت زياد، اقليم متفاوت و تغيير كاربري در بيشتر حوضه هاي آبخيز سيلهاي متعددي را تجربه كرده است. امكانسنجي و ارزيابي مناطق حساس به وقوع سيل، گام اساسي در كنترل و مديريت سيل و بهرهوري از آن است. حوضۀ آبخيز گرگانرود در استان گلستان در سالهاي اخير شاهد چندين سيل بود و به دليل عدم مديريت صحيح اين پديده، خسارات جاني و مالي زيادي به ساكنان اين منطقه وارد شده است. در اين پژوهش بعد از شناسايي عوامل تأثيرگذار بر وقوع سيل در منطقه، (شيب، ارتفاع، نفوذپذيري، گروههاي هيدرلوژيك خاك، پتانسيل توليد رواناب، شمارۀ منحني، فاصله از جريان، كاربري اراضي و پوشش گياهي) وزندهي و مقايسۀ دودويي بر اساس نظر كارشناسان و با استفاده از مدل تحليل شبكه صورت گرفته است. در نهايت پتانسيل وقوع سيل بررسي شده و حوضۀ آبخيز به 5 كلاس خطرپذيري وقوع سيل تقسيمبندي شده است. نتايج پژوهش نشان ميدهد كه كلاس 1 و 2 (خطرپذيري بسيار زياد و زياد) در شرق، شمال شرق و جنوب شرق منطقه قرار دارد كه 20% مساحت منطقه را در برميگيرد. نتايج اين پژوهش براي شناسايي مناطق با احتمال بالاي وقوع سيل در حوضۀ آبخيز گرگانرود آماده شده و نقشه هاي تهيه شده جهت استفاده در سازمانهاي اجرايي (منابع طبيعي، جهاد كشاورزي، مديريت بحران و ...) به منظور برنامه ريزي و انجام عمليات براي كنترل سيلاب كاربردي خواهد بود.
چكيده لاتين :
Accurate using of land and water is the effective step in controlling the erosion, soil ruin and developing the agriculture. Flood has been one of the existed phenomenon in the nature which human has been seen since the past. Iran, because of wide area, different climates and change landuses in most watersheds, has increasingly experienced severe floods. Feasibility study of flood and evaluating the sensitive place prone to flood is the main step for controlling and managing the flood and utilizing it. Gorganroud Basin in Golestan province, that is one of the areas which has experienced several floods during the last years, and because of mismanagement, it has caused to several life and property losses to the residents of this area. In this study After identifying effective factors in flood hazard (slope, digital elevation model, permeability, Soil hydrologic group, Runoff potential, Curve number, distance from the stream, land use, vegetation cover density), criteria and subcriteria weight were calculated using pairwise comparisons and experts’ comments as well as ANP. Watershed flood hazard potential was zoned and finally, the watershed was categorized into five classes based on flood hazard risk. The results of flood hazard risk zonation indicate that classes 1 and 2 (very high and high risk) are generally located in North, North East and South East areas and include about 20% of the region. the results of the study were supplied for recognizing the area with high possibility of flooding in Kaleybar Chay basin and the provided maps will be used in executive organizations (governorate, natural resources, …) for logistics planning and controlling the flood.
