تحليل و بررسي تطبيقي مفهوم خزائن در تفاسير الميزان و كشف الاسرار

Comparative Analysis of the Concept of Khaza`in in the Commentaries Al-Mizan and Kashf al-Asrar

از ساحت‌هاي مورد اشاره در قرآن مفهوم خزائن‌ است كه به عنوان سرچشمه‌ جهان خلقت معرفي شده ودر حيطه قدرت خداوند متعال است. در اين پژوهش با روش توصيفي-تطبيقي به چگونگي بررسي مفهوم خزائن و تحليل تطبيقي ابعاد هستي‌شناختي آن از ديدگاه علامه طباطبايي در الميزان و رشيدالدين ميبدي در كشف الاسرار پرداخته شده است. در خصوص علمي يا عيني بودن خزائن، يافته‌هاي تحقيق نشان مي دهد كه خزائن الهي متشكل از دو عالم علم و عين است كه اين مطلب در نظريه علامه طباطبايي مشهود است، اما نگاه يك وجهي به خزائن در تفسير ميبدي (اكتفا به ساحت عين)، مشهود است. در حوزه‌ي خزائن و مراتب هستي، علامه طباطبايي خزائن را منبع اعلاي فيض الهي دانسته كه تنزل از آن بصورت توالي از مبدأ اعلي بر اساس رابطه‌ عِلّي و معلولي است، حال آنكه از نظر ميبدي، خزائن ناظر برعلم خداوند بر ادار‌ه‌ي امور و احاطه‌ي به فيوضات و مراتب عوالم و نفس در حوزه‌ي توانايي و اختيار انسان است، منتها ورودي به كيفيت استقرار نظام مراتبي و نحوه افاده‌ي فيض ندارد.

One of the concepts mentioned in the Qur'an is that of khaza`in, which is introduced as the source of the world of creation and is within the power of God Almighty. In this descriptive-comparative study, the concept of khaza`in and its ontological dimensions has been studied analytically and comparatively from the perspective of Allameh Tabatabai in Al-Mizan and Rashid al-Din Meybodi in Kashf al-Asrar. Regarding the ilmi and/or `ayni nature of khaza`in, the research findings show that divine khaza`in consist of two worlds of ilmi and `ayni, which is evident in Allameh Tabatabai's theory, but a one-sided view of khaza`in in Meybodi's commentary (taking the realm of `ayn only), it is obvious. In the realm of treasures and levels of existence, Allameh Tabatabai considers khaza`in as the supreme source of divine grace, the degradation of which is in the form of a sequence from a higher origin based on a causal relationship, while in the latter view, khaza`in oversee God's knowledge of managing affairs and surrounding the graces and levels of the worlds and the soul in the realm of human ability and authority, but there may not be found any reference to the quality of the establishment of the hierarchical system and the way of expressing grace.