توصيف وتحليل ساختار و عناصرمعماري دسكره گوريه، ايلام

The Description and Analyze of Architecture Elements of Gowriyeh Building, Ilam

«گوريه» يكي از بناهاي اعياني ساساني در غرب ايران است كه به‌دليل قرارگيري در مخزن سد كنگير ايوان در استان ايلام، كاوش آن انجام شد. عدم وجود راه‌هاي ارتباطي و محدود شدن محققين به معدود آثار كاوش‌شده در گذشته، علت ناشناخته بودن بسياري از آثار ارزندۀ معماري در اين ناحيه است. با كاوش در بناي گوريه، پلان يك بناي مستطيل‌شكل به مساحت 825 مترمربع، متشكل از تعدادي اتاق با حياط و فضاي داخلي نمايان شد كه پس از آزادسازي كامل نيمۀ جنوبي، جمعاً 10 فضا از دل خاك بيرون آمد. معماران و سازندگان بنا با آگاهي كامل از امكانات و عناصر معماري موجود و براساس نقشه و الگوي از پيش طراحي‌شده اقدام به ساخت آن نموده‌اند. مصالح بنا از لاشه‌سنگ و ملات گچ نيم‌پختۀ نيم‌كوب است و سبك معماري و تزئينات وابسته به معماري در آن متأثر از هنر رايج دورۀ ساساني با هويت مستقل محلي خود است. شيوۀ ساخت، علل شكل‌گيري، افول و كاربري احتمالي اين بنا چه بوده؟ شاخصه‌ها، تزئينات معماري، مواد و مصالح به‌كار رفته و متغيرهاي تأثيرگذار بر سبك معماري آن چگونه بوده است؟ اين پژوهش داراي ماهيت توصيفي-تحليلي و با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي (متون تاريخي) و ميداني (كاوش) انجام شده است. طبق يافته‌ها، اين بنا‌ مي‌تواند درميان انواع كاخ‌هاي اين دوره به‌عنوان يك دسكره با‌ كاركرد تشريفاتي/مسكوني مطرح باشد. براساس آثار و شواهد باستان‌شناسي به‌دست آمده، استقرار در بنا از دورۀ ساساني شروع و تا قرون نخستين اسلامي به‌طور متناوب ادامه داشته است. با كاوش در بناي گوريه نتايج مهمي درمورد درك نسبي از تكنيك‌هاي معماري محلي و فرآيند فرهنگي جوامع مرفه ساساني در اين حوزۀ فرهنگي حاصل شد.

There are some reasons to many of architecture structures to be unknown in West of Iran, especially in Ilam region, such as absence of communications, and referencing to the results of limited excavations. Gowriyeh is one of the Sasanian royal monuments, which excavated following the locating in the resource of Kangir Dam in Ilam province. The plan of a rectangular-shaped in size of 852 m2, included some rooms with courtyards and inner space have been revealed at the end of excavation. After the complete digging, totally 10 spaces have been unearthed. The designers of this site were completely aware of architecture elements and potentials and according to a predetermined map built it. The materials are rubbles and Semi-backed plaster. The architecture style and related decorations are obvious in two architecture phases, those are affected by Sasanian common art and local independent identity. There are some questions, such as recognizing the methods of architecture and materials, functions and effective elements on artistic elements. In order to answer these questions, a descriptive-analytical method with the help of historical texts and archaeological excavation. According to the archaeological finds, this site could be known as a monument with residential-ceremonial functions, between the simultaneous palaces. The life of this site started from Sasanian period and continued until the Early Islamic centuries. Some important results in order to perceiving the local architecture techniques and cultural process of high-ranked Sasanian societies have been revealed after the excavation in this cultural zone. The cultural life continued with little changes after the transitional period of Late Sasanian to Early Islamic periods.