گونه شناسي فضاي نيمه باز طارمه در معماري بومي بوشهر

Typology of Tarmeh as a Semi-open Space in Vernacular Architecture of Bushehr

معماري بومي هر منطقه با هدف ايجاد آسايش كاربران فضا و در هماهنگي با شرايط اقليمي و بستر در طول ساليان متمادي شكل‌گرفته است. در حاشيۀ جنوبي ايران، معماري بومي بوشهر از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد و خلاقيت‌هاي فراوان برخوردار است. مقالۀ حاضر به گونه‌شناسي فضاي نيمه‌باز طارمه در بافت تاريخي بوشهر مي‌پردازد. اين گونه‌شناسي شامل: محل قرارگيري، جهت‌گيري، ويژگي‌هاي معماري، عملكرد، هندسه و تناسبات، دسترسي و حريم است. هدف پژوهش، گونه‌شناسي طارمه با هدف شناسايي انواع ويژگي‌هاي آن جهت كاربرد در ساختمان‌هاي معاصر بوده و به‌دنبال پاسخ‌گويي به دو پرسش است؛ طارمه‌هاي موجود در بافت تاريخي بوشهر به چند گونه قابل دسته‌بندي هستند؟ الگوهاي عملكردي و ويژگي‌هاي انواع طارمه‌ها چيست و چه ارتباطي با ويژگي‌هاي بستر موجود دارد؟ فرضيۀ پژوهش آن است كه فضاي طارمه با هدف بهره‌مندي از جنبه‌هاي مختلف به‌عنوان عنصري اقليمي، معماري و عامل ايجاد دسترسي و حريم كاربرد داشته و شكل هندسي و محل قرارگيري دو نوع طارمۀ داخلي و خارجي، براساس جهت‌گيري نسبت به دريا و دريافت باد غالب شكل‌گرفته است. روش تحقيق مورداستفاده توصيفي-تحليلي بوده و روش گردآوري اطلاعات به‌صورت ميداني و اسنادي است. پس از بررسي تعداد 17 بناي داراي طارمه ازميان بناهاي تاريخي بافت بوشهر كه اطلاعات معماري آن‌ها در دسترس مي‌باشد، به‌عنوان نمونه‌هاي هدفمند انتخاب شده و مورد تحليل قرار گرفته است. طبق نتايج پژوهش انواع طارمه به‌صورت طارمۀ خارجي و داخلي و عرضي بوده و عملكرد و هندسه آن در انطباق با مهم‌ترين راهكارهاي ايستاي تأمين آسايش در اقليم بوشهر است. نتايج پژوهش شامل گونه‌بندي شكلي انواع طارمه، ارتباطات فضايي آن با ساير فضاهاي بسته، حياط، پله و شناشير بوده و محل قرارگيري آن در طبقات و ساير ويژگي‌هاي هندسي، فضايي، سازه‌اي و معماري آن‌ را بيان مي‌كند.

Over the years, vernacular architecture of each region has been developed in harmony with climate and context in order to provide residence comfort. In southern part of Iran, Bushehr architecture has unique features and distinctive architectural creativity to adapt to the hot and humid climate of the region. This paper aims to define the typology of semi open space Tarmeh. The characteristics of this space in the old town Bushehr have been described in a descriptive-analytical way. For this purpose, 16 buildings with Tarmeh have been selected and analyzed. The research have been accomplished in four stages including historical background and documentation study, case studies identification and survey, data classification and analysis, and definition of various types of Tarmeh. In order to do so, different types of Tarmeh have been studied in terms of location, orientation, architectural features, function, geometry and proportions, access and privacy. The results of the study divided Tarmeh into two categories of external and internal ones which can be distinguished in various forms. Based on the results the function and geometry of Tarmeh is in compliance with the most important passive strategies to provide thermal comfort in such climate including sun protection, shading, and ventilation and air movements. Various functions of Tarameh include seasonal living space, corridor access and climatic function. In the case studies prevalent orientation of Tarmeh is set according to the sea. So in addition to provide proper view, it catches the breezes and though leads the wind flow into the building spaces in depth. The results of the study show that Tarmeh has been used with the aim of benefiting from various aspects as a climatic element, architecture and accessibility factor and geometry, shape and location of two types of internal and external Tarmeh are defined based on the sea orientation to receive the prevailing wind.