كاركردهاي فني محسنات معنوي در قرآن كريم

The technical functions of semantic aestheticism in the Holy Qur’an

محسنات معنوي يكي از شيوه­ هاي بياني است كه قرآن كريم در بيان فحوا و اهداف خود به وفور از آن بهره جسته است. اهميت محسنات معنوي به اندازه­ اي است كه بدون درك صحيح و شناخت اهداف آن، فهم و تفسير برخي آيات قرآن مشكل مي ­نمايد. اين در حالي است كه با عنايت به نگرش دانشمندان علم بلاغت به فنون بديعي به عنوان عنصري صرفاً زينت بخش، جوانب فني آن مغفول مانده است. در بحث پيش رو به روش تحليلي و با نگاه كاربرد شناسي و عملكردي، نقش محسنات معنوي در فهم و موسيقي قرآن مورد بررسي قرار گرفته كه يافته­ هاي پژوهش حاكي از اين است كه اين نوع از محسنات داراي كاركرد­هاي مختلف فني است. از جمله اين كاركردها را مي ­توان در توليد موسيقي با تكيه بر سازه ­هاي توازي و تناسب و سازه تكرار، تصوير­آفريني با ابزار فنون بديعي مبالغه و مقابله و همچنين، در فهم قرآن و مرتفع كردن شبهات برخي آيات شريفه دانست كه در پرتو محسنات بديعي توريه، تجاهل العارف، لفّ و نشر، مشاكله و احتباك حاصل مي­ شود.

Aesthetic semantic devices are among the rhetorical features widely used in the Qur’an. Their significance is such that the understanding and interpretation of some Qur’anic verses is impossible if those features are not fully taken into account. However, as the case is, the technical aspects of the rhetorical devices in the Qur’an have been overshadowed by the overemphasized aesthetic aspects of those devices. Using an analytical method and adopting an applied functional point of view, this study seeks to shed light on the role of semantic aestheticism in understanding the meaning and the music of Qur’anic utterances. The results of the study indicate that the aesthetic lexical features in the Book are of various technical functions, such as creating music based on parallel, proportionate or redundant notations as well as imagery by means of exaggerations and antitheses. These functions not only help to understand the meanings but also serve to resolve the ambiguities in some verses. In general, such an aestheticism in the rhetoric of the Qur’an sets the ground for polysemy, Socratic irony, elucidation, lexical isomorphism, and explicit-implicit sequences of related concepts.