روايت «فُقَهَاءُ ذَلِكَ الزَّمَانِ شَرُّ فُقَهَاء تَحْتَ ظِلِ السَّمَاءِ» در ترازوي نقد

A criticism on the Hadith “the jurisprudents of the end time will be the worst ones on the face of the earth”

در برخي روايات، موضوعاتي مطرح شده كه شبهاتي را نسبت به دين مبين اسلام به وجود آورده است. از جمله اينكه فقهاي آخرالزمان بدترين فقهاء در زير آسمان و آغاز كننده فتنه دانسته شده ­اند. در نوشتار حاضر به روش مسأله­ محور و با بهره ­گيري از منابع كتابخانه ­اي و روش توصيفي ـ تحليلي، در مقام اثبات صدور روايت بايد گفت: وثوق صدوري روايت مورد بحث، ثابت است و ازاين­رو، حديث مورد نظر از نظر سند، موثق و از نظر دلالت، صحيح است و با توجه به مؤيدات قرآني و روايي قابليت استناد دارد. از منظر فقه الحديث هم با بررسي آيات قرآن و روايات ـ در قالب روايات تأييد كننده، توضيح دهنده، متعارض و جمع كننده ـ و حكم عقل به اين نتيجه رسيديم كه مراد امام معصوم (ع)، عدم تقليد در آخر الزمان يا خدشه وارد كردن به ساحت تمام علماء نيست، بلكه فقط ايشان از مشكلات آخرالزمان و اتفاقات آن يادآور شده و مقصودشان اين است كه در اين زمان نبايد از هر فقيهي بدون اينكه هادي بودن وي احراز شود، پيروي كرد و غير از ملكه فقاهت و علم، موارد ديگري مانند: فريفته نشدن به امور دنيوي، نااميد نكردن مردم از رحمت الهي، متمايل بودن به آخرت، فتوا ندادن بدون بررسي، صداقت و يك­رو بودن نيز، از شرايط لازم فقيه است.

The way some Hadith discuss their subjects seems to be inductive of skepticism about the veracity of Islam or its components. A representative Hadith in this regard is the one that statesthe jurisprudents of the end time are the worst ones who will seek evils. Through a descriptive-analytical method, library work and a problem-solving procedure, the present study proves that the Hadith is read and not faked as well as conceptually reliable in accordance with some other Hadiths and the Qur’anic evidence. From a referential point of view, however, the Qur’an and confirming, contrasting and clarifying Hadiths bring one to the logical conclusion that the Imam who made this statement did not mean to undermine the public following of jurisprudents or damage their image; rather, concerning the problems occurring at the end time, he meant to say that every jurisprudent would not be worth following. Those who are worth it are of good guidance and are marked not only with jurisprudential knowledge but also with clearance from worldly temptations, avoidance of disappointing their followers about the mercy of God, inclination for the Hereafter, avoidance of issuing inconsiderate decrees or orders, and sincerity.