مطالعه تطبيقي اصول كدخدا منشانه در آيين دادرسي مدني ايران و فرانسه

A Comparative study of the arbitrary principles in Iranian and French Civil procedure

مقدمه: سير مطالعات نظامهاي مختلف در زمانها و مكانهاي مختلف، حاكي از تلاش براي وضع علوم ثبوتي و كوشش براي به كرسي نشاندن علوم اثباتي براي مسالمت و همزيستي انساندوستانه است. اين مهم، همواره دغدغه حقوقدانان و جامعه شناسان در سراسر كره زمين بوده است. هدف اين مقاله، الهام از اصول بنيادين بشري همچون "انصاف" است كه با تلألؤ حسن نيات انساندوستانه در ايران و نقش بسيار فزايندهاي كه در حل و فصل دعاوي مدني در فرانسه تحت عنوان، "اصل كدخدامنشانه" دارد، تلفيقي زيبنده خواهد شد. روش: پژوهش با روش توصيفي تحليلي با مطالعه و تطبيق متون و نصوص مشترك دو كشور ايران و فرانسه و بررسي سوابق قضايي مورد امعان نظر قرار گرفته است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه اين اصل بر مبناي اعطاي اختيارات ويژه از سوي طرفين دعوي به دادرس است تا براساس ميزان توافق آنان، قاضي بتواند تا حدّ امكان، دعوي را به طريق مصالحه، پايان بخشد و از ادامه دعوي، جلوگيري به عمل آورد. از مهمترين ويژگيهاي اين اصل، حق توصيف و بلكه تفسير موضوع دعوي توسط قاضي در راستاي هدف اصلي "اصل كدخدامنشي" و اجراي عملي "اصل انصاف" است. در ترازوي مطالعه تطبيقي، دو نهاد داوري و شوراهاي حل اختلاف، مشابه اصل كدخدامنشي است؛ چون داوري طبق آيين دادرسي مدني ايران، نهادي توافق محور و فلسفه ايجاد شوراهاي حل اختلاف، اعطاي ايجاد صلح و سازش و صلاحيت رسيدگي به برخي اختلافات جزئي و صدور رأي است. از اين رو مطالعه ماهوي اصول كدخدامنشانه در دادرسي فرانسه، اختيارات قاضي در دادگاه، تحليل موارد قانون دادرسي فرانسه و مقايسه با داوري و شوراهاي حل اختلاف آيين دادرسي مدني ايران از محورهاي اصلي اين مقاله است و با اين پرسش اصلي كه آيا اصول كدخدامنشانه در آيين دادرسي مدني ميتواند نقش مثبتي در فرايند دادرسي و اهداف حاكم بر آن داشته باشد، قوام مي‌يابد. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان ميدهد كه اصل كدخدامنشانه برمحور رضايت طرفين، نقش بسيار ويژهاي در جلوگيري از اطاله دادرسي و تعدد پرونده‌هاي قضايي و تكاپو براي حل پرونده مطرح شده با تكيه بر عدالت و انصاف ايفا ميكند كه با عنايت به نقش مهم داده‌هاي تقنيني در سير تكامل علوم اثباتي، مي‌تواند به نتايجي مقبول برسد و دادرسي منصفانه در لواي چنين تمهيداتي، روحي تازه بيايد.

Introduction: The course of studies of different systems at different times and places indicates the effort to establish positivism; and the attempt to establish Positivism for making peace and humanitarian coexistence possible. This matter has always been a concern for jurists and sociologists around the globe. The purpose of this article is to inspire fundamental human principles such as “fairness”, which will be beautifully combined with the glitter of humanitarian goodwill in Iran and its increasing role in resolving civil disputes in France under the title of “arbitrary principles”. Method: The research is descriptive-analytical and has been done by studying and comparing the descriptions and the joint texts of Iran and France and reviewing the judicial records. Results: The findings show that this principle is based on granting special powers by the two litigants to the judge so that based on their agreement, the judge can, as far as possible, terminate the lawsuit through compromise and prevent the lawsuit from continuing. One of the most important features of this principle is the right to describe and even interpret the subject matter of the lawsuit by the judge in line with the main purpose of the “arbitrary principles” and the practical implementation of the “principle of fairness”. In the comparative study, the two arbitration bodies and the dispute resolution councils are similar to the arbitrary principle; because arbitration according to the Iranian Civil Procedure Code is a consensusbased institution and the philosophy of creating dispute resolution councils is to grant peace, reconciliation and the authority to handle some minor disputes and issue a verdict. Therefore, the main study of the arbitrary principles in French proceedings, the powers of the judge in court, analysis of cases of French judicial law and comparison with arbitration and dispute resolution councils of Iranian civil procedure are the main topics of this article and it will be fortified with this main question that if arbitrary principles in the procedure civil litigation can play a positive role in the litigation process and its governing goals. Conclusion: The results of the study show that the arbitrary principles based on the consent of the parties, plays a very special role in preventing the delay of the trial and the multiplicity of judicial cases and the effort to resolve the case based on justice and fairness which with the emphasize of the role of legislative data in the evolution of the positive sciences can lead to acceptable results and in a fair trial; in the light of such arrangements.