بررسي ارتباط متغيرهاي هيدروژئومورفيكي با رسوب در حوضه هاي گاوي و كنجانچم استان ايلام

Examining the relationship between hydrogeomorphic variables and sediment in Gavi and Kanjancham basins of Ilam province

رسوب يكي از مسائل مهم در حوضه ­ي آبريز محسوب مي­ شود. با توجه به مشكلات ناشي از رسوب، بررسي ارتباط متغيرهاي هيدروژئومورفيكي تأثيرگذار در توليد رسوب و بار رسوب معلق در حوضه ­ي آبريز ضرورت دارد. هدف اين تحقيق مدلسازي رابطه­ ي بين ميزان بار رسوب معلق با متغيرهاي هيدروژئومورفيكي در حوضه­ي آبريز است. دو حوضه گاوي و حوضه­ ي كنجانچم در استان ايلام كه شامل 8 زيرحوضه مشخص و مجهز به ايستگاه هيدرومتري مي­باشند انتخاب شدند. مواد اين تحقيق داده‌هاي دبي رسوب مشاهده‌اي بعنوان متغير وابسته ايستگاه هاي هيدرومتري كه با استفاده از منحني سنجه رسوب تحليل شد. در مرحله ­ي بعد همگني حوضه‌هاي آبـريز با اسـتفاده از روش تـحليل خوشـه‌اي ارزيابي شد. در تـحليل خوشه‌اي پس از استاندارد كردن داده‌ها به روش Z-SCORE، گروه‌بندي با روش طبقاتي تجمعي و محاسبه فاصله­ ي اقليدسي به روش ward انجام شد. به ­تدريج زيرحوضه‌هاي چاويز، سرجوي، اماملكشاهي و آسان درگروه يك و زيرحوضه هاي كنجانچم، رستم ­آباد، تنگ باجك و گنبد در گروه دوم تحليل شده اند. جهت تحليل ارتباط بين متغيرهاي ژئومورفيك با رسوب هر زيرحوضه از روش رگرسيون چندمتغيره آماري استفاده شد. نتايج بررسي ارتباط بين خصوصيات ژئومورفيك با رسوب زيرحوضه‌ها نشان داد كه مقدار رسوب با شاخص شيب، ضريب گردي، بافت زهكشي، بارندگي، ناهمواري و مساحت حوضه همبستگي مثبت داشته و در سطح 0/001 معني‌دار بوده است. جهت تأثيرگذاري متغيرها بر ميزان رسوب زيرحوضه‌ها از روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي و تحليل خوشه‌اي استفاده گرديد. نتايج نشان داد كه سه عامل ضريب گردي، ضريب شيب و ضريب بافت زهكشي حوضه به­ ترتيب 44/62، 25/22 و 16/74 درصد از واريانس تمامي متغيرهاي تحقيق را تبيين مي‌كند. در مجموع سه عامل استخراج شده نهايي توانسته‌اند 87% از واريانس تمامي متغيرهاي تحقيق را تبيين نمايند.

Sedimentation is one of the most important issues in the watershed. Due to the problems caused by sediment, it is necessary to investigate the relationship between hydrogeomorphic variables affecting sediment production and suspended sediment load in the watershed. The purpose of this study is to model the relationship between suspended sediment loads with hydrogeomorphic variables of the basin and to extract geomorphic features and their relationship with sedimentation in the watershed. By simple random method, two cows and conifers, which include 8 specific sub-basins and are equipped with hydrometric stations, were selected. Statistical multivariate regression method was used to analyze the relationship between geomorphic variables with sedimentation of each sub-basin. The results of the study of the relationship between geomorphic characteristics and sedimentation of sub-basins showed that the amount of sediment produced was positively correlated with slope index, roundness, drainage texture, rainfall, unevenness and basin area and was significant at the level of 0.001. In order to influence the variables on the sedimentation rate of the sub-basins, the principal component analysis and cluster analysis methods were used. The results showed that the three factors of roundness coefficient, slope coefficient and drainage texture coefficient of the basin explain 44.62, 25.22 and 16.74% of the variance of all research variables, respectively. In total, the three final extracted factors were able to explain 87% of the variance of all research variables.