الهيات ليبرال‌دموكراسي و علم سياست جديد: تأملي در كوشش‌هاي الهياتي- سياسي «ماكياولي»، «هابز» و «اسپينوزا» به عنوان پيشگامان علم سياست جديد

Liberal-Democratic Theology and the New Political Science: A Reflection on Machiavelli, Hobbes, and Spinoza Theological-Political Efforts as Pioneers of the New Political Science

فلسفه مدرن به يك معناي بسيار مهم، خصم فلسفۀ قدمايي بود و براي پيروزي در اين نبرد مي‌بايست دايرۀ عمل خود را از حدود «شناخت» امر خوب و امر بد، به سطح وسيع‌تر «چگونگي رسيدن به» امر خوب و پرهيز از امر بد، بسط مي‌داد. فلسفۀ مدرن و به تبع آن، فلسفۀ سياسي مدرن لاجرم مي‌بايست زمينه را براي يقينيّاتي جديد فراهم مي‌آورد و اين كوشش براي غلبه بر الهيات-سياسيِ وحيانيِ پيش از او، به عنوان جدي‌ترين چالش بر سر راه تجدّد، امري ضروري محسوب مي‌شد. بدين ترتيب فلسفه سياسي جديد، وظيفۀ طراحي و تدوين اين الهيات جديد را كه متضمن موضوعات جديدي براي يقين انسان‌ها بود، موضوعاتي كه قرار بود جاي موضوعات قديمي را در ساحت عقل سليم بگيرد، بر عهده گرفت. ما در اين مقاله برآنيم تا تأملات سه تن از مهم¬ترين فيلسوفان سياسي مدرن اوليه را از منظر كوشششان براي تدوين الهيات مورد بحث، از نظر بگذرانيم. به زعم ما هر يك از اين سه، وجهي از اين الهيات را بسط دادند كه در نهايت به پشتوانه‌اي اقناعي براي رژيم‌هاي ليبرال‌دموكراتيك تبديل شد. «ماكياولي» بر ضعيف‌شدن انسان به واسطه تبعيت از اخلاق مسيحي و تن‌ دردادن به اصل رستگاري نفس به عنوان وهمي كه راه را بر رستگاري ميهن بسته است، تأكيد نمود. «هابز» بر بلايايي مثل جنگ و كشتار و ناامني از يكسو و واماندن از رفاه و برآوردن اميال طبيعي بدن كه رفته¬رفته قرار بود ذيل مفهوم خوشي، جاي سعادت را در معناي قدمايي آن بگيرد، متمركز شد. و در نهايت «اسپينوزا» در رساله الهياتي- سياسي كه مي‌توان از آن با عنوان انجيل ليبرال-دموكراسي سخن گفت، بر ردّ مداخلۀ الهيات وحياني در امر سياست و تأكيد بر حق طبيعي انساني به مثابه يك ضرورت طبيعي تأكيد نمود.

The question of “what is the good?” was the main characteristic of the Socratic political philosophy. However, the modern political philosophy had to pass this question and like its enemy (namely revealed theology) present a definite and tangible definition of “the good”. In other words, they had to show that philosophy, in addition to being the authoritative source of knowledge, can and must be the basis for promoting human life and a guide for attaining the good in practice. The role of Machiavelli, Hobbes, and Spinoza from this point of view is so prominent. It seems that the good they defended, was the true origin of the values of a liberal democratic regime. These philosophers recognized that the necessity of the dogmatic definition of the good necessitates a theological-rhetorical expression to persuade the addresses. Therefore, without comprehending this theological-rhetorical backbone, the values of a liberal democratic regime cannot be understood completely. The modern political philosophy, on other hand, is the forbear of modern political science that its main subject is behavior and action of the citizens in a liberal democratic regime. Therefore, we can say that modern political science cannot be comprehended completely without contemplating on the ambivalent effort of these philosophers: on the one hand, their theological defense of the liberal democratic values, and on the other hand, their defense of a new scientific politics distinguished radically from ancient political knowledge.