مطالعۀ تطبيقي‌‌‌ نقاشي‌ديواري ‌روز محشر در بقعۀ ‌ليچا ‌گيلان و پردۀ «روز محشر» اثر محمد مدبر

A Comparative Study on the Mural of Judgment Day in a Tomb at Licha (Gilan Province) and “The Judgment Day” Canvas by Mohammad Modabber

آثار هنري با موضوعات‌ ديني، همواره اشاعه‌دهندۀ اعتقادات ‌مذهبي و علاقۀ شيعيان به اسلام و روايات ‌قرآني است؛ از جمله مضامين ‌اخروي و معاد. رواياتي از روز ‌قيامت، زنده‌ شدن ‌مردگان و حسابرسي ‌به ‌اعمال ‌آن‌ها در روز ‌محشر، از جمله موضوعاتي است كه در قرآن كريم، بسيار به آن توجه ‌شده ‌است. در اين بين، ديوارنگاره‌هاي ‌بقاع و پرده‌نگاري‌ها‌ي ‌مذهبي، مهم‌ترين بستر براي‌ بازنمايي ‌تصويري ‌اين مضامين هستند. در اين پژوهش تلاش شده تا براساس رويكرد تطبيقي ابعاد گوناگون اين آثار بررسي شود تا اشتراكات و تفاوت‌هاي نقاشي ديواري بقعه و پردۀ روز محشر محمد مدبر مشخص گردد. هدف، علاوه بر تأثيرگذاري ‌مضامين ‌ديني بر روح و جان ‌آدمي، بيانگر ‌نقش‌ و حضور‌ پررنگ‌ قرآن ‌كريم در زندگي ‌مسلمانان است تا با ديدن‌ تصاويري با مضمون اخروي، دريابند كه اعمالشان بدون ‌حسابرسي باقي نمي‌ماند. يافته‌هاي حاصل، به روش توصيفي‌تحليل محتوا انجام شده‌اند و بيان مي‌كنند علاوه ‌بر تمايزات، تشابهات‌ تصويري و تجسمي نيز بين اين دو اثر وجود دارد كه صرفاً به‌دليل ‌موضوع ‌مشترك‌ روز محشر نبوده، بلكه توجه به ‌مضامين ‌قرآني و رواياتي كه مورد‌ پسند ‌عامۀ ‌مردم و در راستاي ‌اعتقادات ‌شيعي‌ آنان بوده كه با صراحت‌‌ و سادگي در بيان ‌مفهوم ‌معنوي ‌روز ‌محشر، اين‌گونه تصويرپردازي‌ها را موجب شده‌ است.

Works of art with religious themes have always been a means of propagation of religious beliefs and been indicative of interest of Shi’ites in Islam and the Quranic traditions. In the meantime, themes relating the Judgment Day and the resurrection, narrations from the Judgment Day, the resurrection of the dead and auditing the deeds on the Judgment Day are the topics much discussed in the Holy Quran. Among these, religious murals are considered as important platforms for the visual representation of such themes. In this research, it is intended to study the various dimensions of these works based on a comparative approach. The question to be answered is as follows: What are the common features in the mural painting in the tomb at Licha and the canvas painted by Mohammad Modabber (as case studies)? The results indicate that, in addition to the impact of religious themes on the human soul, the role and substantial presence of the Holy Quran in the lives of Muslims has been of deep significance in Islamic era. By looking at images with the theme of the hereafter, Muslims would actually remind themselves that one day their deeds are to be audited. In addition to the differences seen in both works, there are visual similarities as well, which is not simply because of the common theme addressed, but due to paying attention to Quranic themes and narrations popular among the people in line with their Shi’ite beliefs. This has been manifested with clarity and simplicity in the form of expressing the spiritual concept of Judgment Day in such illustrations.