برآورد تغذيه آب زيرزميني در آبخوان مشهد - چناران با استفاده از روش نوسانات سطح ايستابي (الگوريتم MRC)

Groundwater Recharge Estimating in Mashhad-Chenaran Aquifer using water table fluctuations method (MRC algorithm)

آبخوان مشهد ـ چناران با وسعت حدود 2527 كيلومتر مربع، مهم ترين آبخوان آبرفتي استان خراسان رضوي و تنها منبع پايدار تامين كننده بخش عمده اي از آب شرب كلان شهر مشهد است. در اين تحقيق، تغذيه آب زيرزميني با استفاده از آمار و اطلاعات 31 حلقه چاه مشاهده اي به روش نوسانات سطح ايستابي و الگوريتم MRC در يك دوره 15 ساله (سال آبي 81 - 1380 تا 95 - 1394) برآورد شده است. نتايج نشان مي دهند، تغذيه در آبخوان مشهد ـ چناران از الگوي مشخصي پيروي نموده و تابعي از ميزان بارندگي است. بارندگي هاي فصلي از اواخر مهرماه شروع و در فروردين ماه به حداكثر مي رسند. روند افزايش تغذيه آبخوان تا پايان اسفند تداوم يافته و پس از آن با شروع فصل بهار، ميزان تغذيه به طور محسوسي كاهش مي يابد. مهم ترين دليل كاهش تغذيه در اين بازه، وجود يك تأخير بين شروع بارندگي هاي و تأثير آن بر آب زيرزميني است. بيشترين مقدار تغذيه در ماه هاي دي، بهمن و اسفند و كم ترين آن نيز در ماه هاي مرداد و شهريور صورت مي گيرد. در طول دوره آماري، كمترين مقدار تغذيه در سال آبي 81-1380 به ميزان 2 / 87 ميليون مترمكعب (4 / 12 درصد بارندگي)، بيشترين مقدار در سال آبي 91-1390به ميزان 7 / 221 ميليون مترمكعب (29 درصد بارندگي) و متوسط تغذيه نيز 122 ميليون مترمكعب (19 درصد بارندگي) مي باشد. در حالي كه بيشترين فراواني مربوطه به تغذيه كمتر از 5 ميليون مترمكعب در سال است، مقادير بالاي تغذيه داراي كم ترين فراواني ميباشند. اين موضوع، بيانگر، اهميت نقش بارندگي هاي با شدت كم، ولي با مدت طولاني تر در فرآيند تغذيه است. ارزيابي نسبت مقدار تغذيه به مقدار بارش، حاكي از برآورد درست مقدار تغذيه به روش نوسانات سطح ايستابي با از استفاده از الگوريتم MRC است.

Mashhad-Chenaran Aquifer with an area of about 2527 km2, as the most sustainable resource supplying the drinking water of Mashhad city, is the most important alluvial aquifer in Khorasan Razavi Province. In this study, groundwater recharge has been estimated using the water table fluctuations method and MRC algorithm in a period of 15 years (Sep. 2001 to Sep. 2016) measured in 31 observation wells. Results suggested that recharge in Mashhad-Chenaran Aquifer follows a certain pattern depend on rainfall fluctuations. Seasonal rainfall starts from the end of October and reaches its maximum in April. The trend of increasing groundwater recharge continues until the end of March, and then, with the beginning of the spring season, the amount of recharge is significantly reduced. The most important reason for the decrease in recharge rate during this period is the lag time between the beginning of rainfall and its impact on the groundwater. The highest amount of recharge takes place in January, February and March and the lowest in August and September. During the 15-year period, the lowest and the highest amounts of recharge were 87.2 MCM (12.4% of rainfall) and 221.7 MCM (29% of rainfall) respectively in 2002-2003 and 2011-2012 water years. During this period, the average annual recharge is about 122 MCM (19% of rainfall). Recharge events less than 5 MCM have the highest frequency and high amounts also have the lowest frequency. Assessing the ratio of recharge to precipitation indicates the correct estimation of recharge by water level fluctuations method and MRC algorithm.