روش‌شناسي نگاشت نهادي در نظام علم و فناوري با رويكرد آمايشي

Institutional Mapping Methodology in Science and Technology System Using a Spatial Planning Approach

گسترش روزافزون نقش علم و فناوري در توسعۀ اقتصادي ضرورت سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي براي نظام علم و فناوري را دوچندان كرده است. در كنار رويكردهاي برنامه‌ريزي متمركز بالا به ‌پايين براي سياست‌گذاري علم‌ و فناوري، رويكرد آمايشي تلاش مي‌كند با حركت از پايين به بالا، با شناخت ظرفيت‌ها و پتانسيل‌هاي منطقه‌اي، الگويي درون‌زا و متوازن را براي توسعۀ علم و فناوري ارائه دهد. اگرچه رويكرد آمايشي به صورت كلي بيش از چند دهه در مباحث برنامه‌ريزي سابقه دارد، بهينه كردن اين رويكرد در حكمراني علم‌ و فناوري نيازمند نوآوري‌هاي روش‌شناختي است. هدف از اين پژوهش ارائۀ روش‌شناسي آمايش علم و فناوري با بهره‌گيري از نگاشت نهادي است. اين نوشتار از دو برش متقاطع استفاده مي‌كند. از يك سو نوآوري را در نظام منطقه‌اي مي‌بيند و از ديگر سو با نگاشت نهادي روشي را براي تحليل و تخمين آن ارائه مي‌دهد. در اين روش، ابتدا نهادهاي نظام علم و فناوري‌ـ شامل نهاد علم، نهاد فناوري، نهاد بازارـ شناسايي مي‌شوند و سپس با بهره‌گيري از مفهوم مجاورت نهادي ظرفيت ارتباط‌گيري اين نهادهاي سه‌گانه و زيرمجموعه‌هاي آن‌ها با يك‌ديگر ارزيابي مي‌شوند. اين كار از طريق استخراج گراف مشابهت انجام مي‌شود. گراف مشابهت، كه از كمّي‌سازي روابط دودويي زيرنهادهاي نظام علم و فناوري به دست مي‌آيد، بيانگر تنوع و شدت ارتباطات هر نهاد با ساير نهادهاست. هر چه تنوع و شدت ارتباطات ميان نهادها در مجموع بيشتر باشد بيانگر وضعيت بهينه‌تر نظام علم و فناوري است. در نهايت، سياست‌گذار با مشاهدۀ اين گراف مي‌تواند براي هر يك از نهادها سناريوي حركت به سمت وضع بهينه، يعني توازن منطقه‌اي، را طراحي كند تا در افق‌هاي زماني مشخص مجاورت نهادي افزايش يابد و هماهنگي و همراهي نهادها تقويت شود.

The growing role of science and technology in economic development makes the necessity of policymaking and planning for the science and technology system more important. In line with centralized, top-down planning approaches to science and technology policymaking, the spatial planning approach is a bottom-up effort to identify regional capacities and potentials in order to provide an endogenous and balanced model for the development of science and technology. Although the spatial planning approach in its general form has a multi-decade history in the planning literature, the optimization of this approach in the science and technology governance needs methodological innovations. The purpose of this study was to provide a science and technology spatial planning methodology using institutional mapping. To this end, we used two cross-sections. On the one hand, we took into account innovation within a regional system, and on the other hand, we adopted the institutional mapping to attain a method for its analysis and estimation. In this system, first the institutions of the science and technology institution including the science institution, the technology institution, and the market institution were identified, and then the interconnection capabilities of these three institutions and their subsidiaries were evaluated. This was done through the extraction of the similarity graph. The similarity graph, which was obtained through the quantification of binary relationships of the science and technology system sub-institutions, expressed the diversity and intensity of the connections of each institute with other institutes. The more diverse and intense the relationships among the institutions were in general, the more optimal the science and technology system would be. Ultimately, observing this graph, the policymaker can design a scenario for moving toward regional balance for each of these institutions so that in the predetermined chronological horizons, the institutional proximity is increased and the agreement and accord of the institutions are enhanced.